Birden fazla nedene bağlı olarak kan basıncının yükselmesine hipertansiyon olarak adlandırılmaktadır. Ülkemizde yaklaşık 15 milyon kişinin etkilendiği bir hastalık olup, bu sorunu yaşayanların yalnızca %5-6’lık kısmı etkin bir tedavi görmektedir. Hipertansiyon nedenlerinin ilk sıralarında genetik yatkınlık ve aşırı tuz kullanımı gelir. Bununla birlikte yüksek tansiyon hastalarının %95’inde sebebinin ne olduğu bilinmemektedir. Kontrol altında tutulması gereken hipertansiyon, beyin kanamalarına ve felce yol açabilmektedir. Yazımızda, hipertansiyon nedir? Hipertansiyon belirtileri ve tedavisi ile ilgili bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Hipertansiyon (yüksek tansiyon) nedir?
Damarlardaki kanın damar duvarı üzerinde gerçekleştirdiği yüksek basınç hipertansiyon olarak ifade edilmektedir. Uzun süreçte damar duvarlarında kanın yaptığı etki, damarın iç yüzeyine hasar vermektedir. Tansiyonun yüksek olması yüzünden organların beslenmesindeki damarlarda tıkanıklık, genişleme ve yırtılma söz konusu olabilmektedir. Yüksek tansiyon, organlara gitmekte olan kanın akışını bozmakta ve organ yetmezliğine yol açabilmektedir.
Hipertansiyon hiçbir belirti vermeksizin beyin, böbrek, kalp ve damar sistemine zarar verdiği için sessiz düşman şeklinde de tanımlanmaktadır. Dolaşımdaki kanın normalden fazla basınca sahip olması yüksek tansiyon olarak adlandırılır ve kesinlikle doktor kontrolünde takip edilmesi gerekmektedir.
Hipertansiyon belirtileri nelerdir?
Uzun süreler hiç belirti vermediği için sessiz düşman olarak da adlandırılan hipertansiyonda hastalar belirli aralıklarla kan basınçlarını ölçtürmeleri gerekmektedir. İlk sıralarda gelen hipertansiyon belirtileri olarak baş ağrısı ve dönmesi, çarpıntı, nefes darlığı, görme bozukluğu ve göğüs ağrısı sayılabilir. Bunlarla birlikte;
- Yorgunluk ve halsizlik,
- Burun kanaması ve kulak çınlaması,
- Merdiven çıkmada ve yürümekte zorluk yaşanması,
- Nadiren çok sıklıkla idrara çıkma ve geceleri uykudan idrara kalkma,
- Bacaklarda şişlik olması.
Eğer bu belirtilerden herhangi biri veya birkaçı sizde varsa mutlaka bir uzman doktora görünmeniz gerekir. Yüz kişiden birinde görülen aşırı yüksek kan basıncı yani “malign hipertansiyon”da zonklama şeklinde baş ağrısı, mide bulantısı, görme bozukluğu ve baş dönmesi hatta böbrek yetmezliği gibi rahatsızlıklar görülebilir. Bu belirtiler aciliyet taşımaktadır ve bir doktorun mutlaka muayene etmesi gerekir. Çok yüksek bir kan basıncı söz konusu olduğunda dilde peltekleşme, çift görme, vücutta ve yüzde karıncalanma gibi belirtiler vermektedir.
Hipertansiyonun nedenleri nelerdir?
Yüksek tansiyon nedenleri olarak; aşırı miktarda tuz tüketimi, obezite, yoğun stres, ailede yüksek tansiyon bulunması, şeker hastalığı, magnezyum, kalsiyum ve potasyum elementlerinin eksik olması ile hareketsiz bir yaşam tarzı sayılabilir. Bununla birlikte böbrek üstü bezi tümörleri, tiroit hastalıkları, aort darlığı, böbreği besleyen damarlarda daralma ve genetik bazı bozukluklar yüksek tansiyonu tetikleyen etkenlerle görülebilmektedir. Bazı ağrı kesiciler ve doğum kontrol hapları da kan basıncının yükselmesine yol açarak yüksek tansiyona neden olabilmektedir.
Hipertansiyon tanısı;
Hipertansiyonun tedavisi için en önemli aşama hastalığın teşhis edilmesidir. Uzman doktorun kontrolü altında gerçekleştirilen yüksek tansiyon tanısı, hastalığın seviyesini ve tedavisini belirlemektedir. Eğer kan basıncı 140/90 mm/hg üzerindeyse yüksek tansiyon hastalığı düşünülmelidir. Hipertansiyon tanısı için ayrıntılı bir fizik muayene, ekokardiyografi, elektrokardiyogram, laboratuar testleri ve 24 saatlik kan basıncı izlemesi gerçekleştirilir. Kişinin kan basıncı pek çok etken tarafından etkilenmektedir. Doğru hipertansiyon tanısı koymak için, ölçümden evvelki bir saatlik dilimde yemek yenmemeli, istirahat edilmeli, kahve ve sigara içilmemesi gerekir.
Hipertansiyon tedavisi nasıldır?
Yüksek tansiyon tedavisinde kan basıncının 140/90 mm/hg’nin altına düşürülmesi hedeflenir. Hasta şeker hastalığı, böbrek yetmezliği ve organ hasarı gibi konulardan muzdaripse kan basıncının düşük olması gerekmektedir. Yüksek tansiyon yani hipertansiyon tedavisinde en önemli unsur yaşam tarzında yapılacak değişikliklerdir. Bununla birlikte ilaç tedavisi de önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Ayrıca tuz tüketiminin kısıtlanması, egzersiz ve kilo kontrolü de büyük önem taşımaktadır. Gerçekleştirilen bütün tedavilere direnç söz konusuysa, hastanın böbrek atardamarlarına işlem yapılır ve kan basıncı kontrol altına alınır. Hipertansiyonun erken dönemde teşhis edilmesi kalp krizi, inme ve böbrek yetmezliğinden korunma sağlar. Erken tanılama ve tansiyonun kontrol altına alınması hastanın yaşam kalitesini olumsuz etkilemeyecektir.
Her tedavi gibi yüksek tansiyon tedavisi de kişiye özel olarak yapılmalıdır. Tedavide alınan tansiyon ilaçlarının kişide bağımlılığa yol açtığını ve zarar verdiğini düşünerek, uzun süre kullanıldığında yan etkilerinin olduğunu düşünmek ve bundan dolayı da ilaç kullanmaktan sakınmak yanlıştır. Alınan ilaçlar yüksek tansiyonu düzenlediği gibi, kalp damar sistemini korumakta ve böbreklerin bozulmasına da engel olmaktadır. Gerçekleştirilen ilaç tedavisinde amaç sadece yüksek tansiyonun kontrol edilmesi değil, organların da korunmasıdır. Hastanın tedaviye uyum göstermesinin yanı sıra, en uygun ilacın seçilmesi de çok önemlidir. Hastanın tansiyonunun tam olarak kontrol edilmesi sağlandıktan sonra, alınan tansiyon ilaçlarının bırakılabileceğini de bilmek gerekir.
Dirençli yüksek tansiyon tedavisi;
Dirençli hipertansiyon tedavisinde etkili yöntemler bulunmaktadır. Bunlardan en etkili olanlardan biri şah damarı pilidir. Bu yöntem, ileri evre kalp yetmezliği tedavisindeki yeni yaklaşımlardan biridir. Bununla birlikte dirençli yüksek tansiyon hastalarında da kullanılmaktadır.
Şah damarı pili; şah damarına yerleştirilen bir uyarıcı, göğüs kasının içine yerleştirilen kablo ile bağlandığı bir batarya sisteminden meydana gelmektedir. Uygulama tıpkı kalp pili takılması gibidir, fakat çok daha kolay ve hızlı şekilde gerçekleştirilmektedir. Kullanılan pil şah damarına çok basit bir cerrahi ile yerleştirilir. Şah damarında doğal olarak yer alan reseptör, normal koşullarda kan basıncının yükselmesine tepki vererek parasempatik sistemi uyarır ve kan basıncının düşmesini sağlar. Normalde mevcuttaki tepki yüksek tansiyonlularda etkin bir kan basıncı düşüşü sağlamaz. Ama şah damarına takılan pil, buraya devamlı olarak uyarı verir ve kan basıncının etkin olarak düşmesini sağlar.
Şah damarı pili ile yapılan tedavi, yüksek tansiyon tanısı ve tedavisini yapan kardiyoloji, nefroloji veya iç hastalıklarınca gerçekleştirilmektedir. Yöntemin uygulaması da kalp damar cerrahisince yapılmaktadır. Uygulamanın herhangi bir yan etkisi yoktur ve hasta aynı gün taburcu edilmektedir. Dirençli yüksek tansiyon hastalarında tedaviden 1 ay kadar sonra etkin bir yanıt alınabilmektedir. Şah damarı pili yöntemi en çok dirençli yüksek tansiyon hastalarına uç organ hasarlarından kaçınmak ve kan basıncının kontrol edilmesinde etkili olmaktadır.
Şah damarı pili yöntemi uygulandıktan sonra dikkat edilmesi gerekenler;
- Tansiyon günde iki defa ölçülmeli ve doktor bilgilendirilmelidir.
- Tuzlu ve yağlı yiyecekler tüketilmemelidir.
- Tansiyon ilaçlarına doktor kontrolünde devam edilmelidir.
- Düzenli olarak egzersizlere devam edilmelidir.
- Kilo kontrolü sağlanmalı fazla kilolar atılmalıdır.
- Şeker hastalarının şekeri kontrol altına alınmalıdır.
- Düzenli olarak doktor kontrolü yapılmalıdır.
Tansiyon ölçümü nasıl yapılır?
Tansiyonun ölçülmesi, yüksek tansiyonun teşhisinde önemli bir aşamadır. Bu nedenle doğru şekilde yapılması gerekmektedir. Tansiyon ölçümü tansiyon aleti kullanılarak gerçekleştirilir. Manuel tansiyon aletleriyle üst kol kısmından omuzla dirsek arasındaki bölgeden yapılan ölçümler en doğru sonuçları vermektedir. El bileğinden ölçüm yapan elektronik tansiyon aletleri de kullanılabilir. Tansiyon her iki koldan da ölçülmelidir. Kol damarlarınızda daralma söz konusuysa düşük çıkma olasılığı vardır. İki koldan yapılan ölçümlerde aynı sonuçlar alınırsa tek koldan ölçüm yapmaya devam edilebilir. Tansiyon ölçümü en az 5 dakikalık bir istirahat yapılmış, oturma pozisyonunda ve kol bir yere dayandırılarak yapılmalıdır. El bileğinden elektronik tansiyon cihazıyla ölçüm yapılacaksa, iki kez üst üste ölçüm gerçekleştirilmelidir. Anormal bir ölçüm değeri gösterirse, yeniden ölçüm yapılabilir. Ama yine de normal bir tansiyon aletiyle yapılan ölçümlerle karşılaştırılmalıdır.
Yüksek tansiyon ilaçları;
Tedavideki en etkili yöntem tansiyon ilaçlarıdır. Hipertansiyon ilaçları, tedavide çok etkin bir rol oynamaktadır. Buna rağmen hipertansiyon ilaçları %50 oranında kullanılmaktadır. Bu ilaçları kullanan iki hastadan ancak birinde etkin bir tansiyon kontrolü sağlanabilmektedir.
Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar, mutlaka doktor kontrolünde düzenli bir şekilde alınmalıdır. Çünkü ilaçların en az yan etkiye sahip farklı türleri bulunmaktadır ve olası yan etkileriyle ilgili doktorun bilgilendirilmesi gerekir. Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar doktor bilgisi dışında bırakılmamalı ve yaşanan sorunlarla ilgili mutlaka doktor bilgilendirilmelidir.
Tansiyon ilaçlarıyla ilgili doğru bilinen yanlışlar nelerdir?
- Limon ve sarımsağın tansiyonu düşürme veya yükseltme gibi bir etkisi bulunmamaktadır. Yüksek tansiyon hastalarının ilaçlarını düzenli olarak almaları ve sağlıklı bir beslenme programı takip etmeleri yeterlidir.
- Yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan ilaçların bağımlılık etkisi yoktur. Tedavi süreklilik gerektirmektedir.
- Toplumda tansiyon ilaçları ile ilgili karaciğer ve böbrek sorunları yarattığı konusunda yanlış bir bilgi bulunmaktadır. Oysa tansiyon ilaçları bu organlarda yok denecek kadar bir etki yapmaktadır. Ayrıca yüksek tansiyon ilaçlarla tedavi edilmediği taktirde, böbrekle birlikte birçok organ da zarar görebilmektedir.
Yüksek tansiyon konusunda merak edilenler;
1- Vücut, yüksek kan basıncına alışır mı? Vücuda zararı var mı?
Hastaların herhangi bir şikayetinin bulunmaması, yüksek tansiyonun zararı olmadığı anlamına gelmemektedir. Zamanla olumsuz durumların görülmemesi amacıyla, hastaların şikayeti olmasa bile kan basıncının normal değerlere getirilmesi gerekmektedir.
2- Tedavi ne kadar sürer? Tansiyon ilaçları bağımlılık yapar mı?
Tansiyon tedavisi yaşam boyu sürmektedir. Eğer organlarda hasar meydana gelmediyse, kan basıncı hafif yüksekse ilaçsız tedavi yöntemleriyle kan basıncı kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Yüksek tansiyon yani kan basıncı yüksekse ilaç tedavisi gerekir ve kullanılan ilaçların bağımlılık yapma gibi yan etkileri bulunmamaktadır.
3- Limon ve sarımsak ilaç kullanımını ortadan kaldırır mı?
Doğal bazı maddelerin, kan basıncında kısa süreli düşüşler meydana getirdiği bilinmektedir. Ama bu maddeler hipertansiyonu tedavi etmez ve etkilerini yok etmez. Bununla birlikte ilaçlara destek olarak değerlendirilebilirler.
4- Yüksek tansiyon ilaçları cinsel aktivitede azalma yapar mı?
Kullanılan her türlü ilacın bir takım yan etkileri vardır. Hasta için en uygun olan ve yan etkisi en düşük olan ilaç önerilir. Kullanılan ilaç bir yan etki yaratırsa hasta başka bir seçeneğe yönlendirilir. İlaç kaynaklı yan etkiler de ilacın değiştirilmesiyle ortadan kalkacaktır.
5- Hipertansiyon teşhisi için birkaç defa yüksek tansiyon çıkması yeterli mi?
Hipertansiyonun tanılanmasında seri tansiyon ölçümleri gerekmektedir. Heyecan, korku, acı ve travma gibi hallerde birçok insan da kan basıncı yükselmektedir. Bu tür kan basıncı yükseklikleri hipertansiyon hastası olunduğunu göstermemektedir.
6- Yüksek tansiyonlu kişinin yaşam tarzı nasıl olmalı?
Hipertansiyonluların beslenmelerinde tuz kısıtlaması çok önemlidir. Magnezyum ve potasyum bakımından zengin bir beslenme şekli benimsenmelidir. Bunun yanı sıra ideal kilonun korunabilmesi için diyet yapılmalıdır. Alkol ve sigara, kalp damar sistemi ile yüksek tansiyona dorudan etki ettiği için bunlardan kurtulmak gerekir. Tedavide stresten uzak durmak da çok büyük önem taşımaktadır.
7- Tansiyon doktora gidince yükselir mi?
Bu durum yüksek tansiyonla ilgili bilinen olguların en eskisidir. Bu yüzden, hastaların günlük yaşamlarında aldığı ölçümler, doktora gidildiğinde alınan ölçümlerden daha doğru olabilmektedir.
Kaynak: Bu yazı, memorial.com.tr/saglik-rehberleri/hipertansiyon-ve-tedavisi/ kaynak alınarak özgün olarak oluşturulmuştur.
Hipertansiyonla ilgili verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim. Oldukça bilgilendirici bir yazı olmuş.