Güneş çarpması belirtileri ve tedavisi nasıl yapılır: Kişinin uzun müddet yüksek sıcaklığa maruz kalması, vücudun aşırı ısı üretmesi veya her ikisinin birlikte ortaya çıkan duruma güneş çarpması denmektedir. Güneş çarpması durumunda vücudumuzun ısı düzenleyici sistemi vazifesini yeterince yerine getiremez. Yani vücudumuz olması gereken normal sıcaklığına dönmek için ısı kaybedemez ve vücudun ulaştığı sıcaklık organların hasar görebileceği düzeylere çıkar.
Daha çok 40 derece ve üzerindeki sıcaklıklarda görülen güneş çarpması, çocuklar, hastalar ve yaşlılarda daha aşağıdaki sıcaklıklarda da tehlikeli olabilir. Güneş çarpmasında ilk aşama, aşırı sıvı kaybı ve terdeki tuz kaybı ile birlikte belirgin bir halsizliğin görüldüğü sıcak bitkinliğidir. Kişinin vücudu normal sıcaklığına geri dönemediğinde de güneş çarpması gerçekleşmiş olur. Yaşanan sıcak bitkinliği ile birlikte kollarda ve bacaklarda, aynı zamanda bazen karın kısmında ani ve ağrılı kas spazmları meydana gelir.
Güneş çarpması nedenleri nelerdir?
İnsan vücudu aşırı sıcakta kan akışını deri yüzeyine doğru arttırmakta, terleme ve soluk verme yolu ile sıcak havayı dışarı atmakta dolayısıyla da yüksek ısıdan kurtulmaktadır. Bu sistem bazen çalışmayabilir ve ısıdan kaynaklanan belirtilerden ötürü tedavi edilmezse güneş çarpması kesin bir sonuç olur.
Güneş çarpması genellikle çok yüksek ısıya maruz kalındığında gerçekleşir. Özellikle yaz mevsiminde çok yüksek sıcaklıklarda açık havada çalışmak güneş çarpması riskini arttırır. Çok sıcaklarda kalın giysiler giymek, fazla miktarda yemek tüketmek ve alkol almak güneş çarpması riskini arttıran etkenlerdir.
Kimler risk altındadır?
Genel olarak aşırı düzeyde yüksek sıcaklığa maruz kalan kişilerin tamamı güneş çarpması riski altındadırlar. Aşağıda sıraladığımız gruplar güneş çarpması riskinin yüksek olduğu kişilerdir.
- Çocuklar ve yaşlılar
- Şeker hastası olan kişiler
- Kalp yetmezliği ve damar sertliği olan kişiler
- Alkol bağımlısı olanlar
- Ektodermal displazi hastası olan kişiler
- Vücudun sıcaklık düzenleme sistemini bozan ilaçlar ( Atropin bulunan gastrointestinal ilaçlar, antipsikotikler, antidepresanlar, diüretikler, beta bloker barındıran kardiyovasküler ilaçlar ile Parkinson ilaçları)
- Sıcağa aşırı hassasiyeti olanlar
- Profesyonel bisikletçiler ve uzun mesafe koşucuları
Güneş çarpmasının belirtileri nelerdir?
- Kuru ve sıcak bir cilt
- Terleyememek
- Nabzın hızlı atması
- Anormal hızda nefes alıp verme
- Ciltte kızarıklık, sonrasında soluklaşma ve morluk oluşması
- Vücut sıcaklığının 40 derecenin üzerine çıkması
- Göz bebeklerinde açılma
- Kaslarda kramp ve spazm
- Baş ağrısı
- Konuşmada tutarsızlık, etrafını tanıyamama, şaşkınlık, agresif davranışlar ve halüsinasyon
- Sersemlik ve uyuklama durumu
- Bilinç kaybı yaşanması ve havale geçirme
Güneş çarpması tedavisi nasıldır?
Sıcaklık ile ilgili hastalıkların tedavi şekli durumun şiddetine bağlı olarak değişmektedir. Güneş çarpması ile ilgili teşhis, doktorun semptomları gözden geçirmesi, kan basıncı ve vücudun sıcaklık değerlerini ölçmesi ile konulur. Vücut sıcaklığını ölçerken rektal sıcaklık ölçülmektedir. İhtiyaç duyulursa hastanın kan ve idrar örnekleri de alınabilir.
Güneş çarpmasında acil tedavi
Acil bir vaka olan güneş çarpması durumunda, hemen acil yardım istenmeli ya da hasta en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. İlk müdahale hastanın vücut sıcaklığını düşürmeye yönelik olur. Tıbbi yardım öncesinde acil ilk yardım önlemleri de alınabilir. Bunlar;
Soğuk duş:
Güneş çarpmasından şüphelendiğiniz kişinin elbiselerini çıkarın ve soğuk suyun altına sokun. Banyoda soğuk suyun altına alamıyorsanız hastanın vücudunu ıslak bir çarşaf veya havlu ile sarmalayın, buz varsa kol ve bacaklarını ovalayın. Yeteri kadar soğuk suyunuz yoksa öncelikle boyun ve baş kısmını soğutmaya çalışın. Buz bulduysanız bunları koltuk altına ve kasıklara koyun. Buharlaşmanın arttırılabilmesi ve hava akışının sağlanabilmesi için hastayı vantilatör ya da gazete gibi materyallerle serinletmeye çalışın.
Soğuk ortamda tutun:
Soğuk suyla duş aldırdıktan sonra soğuk bir odaya yerleştirin.
Ayaklarını yukarı kaldırın:
Hastanın kan dolaşımını baş kısmına yönlendirebilmek amacıyla ayaklarını yukarıya doğru kaldırın.
Masaj yapın:
Soğutulmuş olan kanın hastanın beynine ve vücut merkezine yönlendirilmesine yardımcı olmak için bacaklarına ve kollarına masaj yapın.
Hastaya su verin:
Hastanın bilinci yerinde ise azar azar su içirin. Hasta su içebilecek durumda değilse vücudun soğutulmasına devam edilmelidir.
Ateşini sürekli kontrol edin:
Vücut sıcaklığını düşürmek için soğutma çalışması yaparken, 10 dakikada bir rektal olarak vücut sıcaklığını ölçün. Vücut sıcaklığının 38,5 derecenin altına düşmemesine önem verin. Vücut sıcaklığı 39,4 dereceye gelene dek soğuk suda tutun. Vücut sıcaklığını ölçemiyorsanız, hastanın vücudunda belirgin bir serinleme hissettiğiniz ana kadar suyun altında tutun. Vücut yeniden ısınırsa duşa tekrar sokun.
Hastanede yapılacak tedavi:
Hastanede ya da bir sağlık kuruluşunda vücut sıcaklığının ölçümleri daha rahat yapılabilir. Hastanın merkezi sıcaklığı vücut ısısının artmaması için devamlı şekilde ölçülür. Kan testi yapılarak vücuttaki tuz ve elektrolit dengesine bakılır gerekirse sıvı terapisi uygulanır. Hasta daha sonra da kontrol altında tutulur ve gözlemler yapılır.
Güneş çarpmasında doğru bir tedavi yapılmazsa hayati tehlike olabilir. Soğutma işlemi başarılı olmadığı taktirde vücut sıcaklığında hızlı bir artış olur ve 30 dakikadan daha az bir süre içinde ölümle karşılaşılabilir. Güneş çarpması vakalarında %10’dan fazla ölüm vakası görülmektedir. Bazı kişilerde karaciğer gibi önemli organlarda kalıcı hasarlara yol açabilmektedir. Şiddetli bir güneş çarpması sonrasında böbrek ve kalp yetmezliği ile ilgili komplikasyonlara bağlı olarak uzun süre sonra bile ölüm yaşanabilir.
