Gluten içermeyen yiyeceklerin neler olduğunu bilmeniz, sizi pek çok gluten içeren üründen koruyacaktır. Çölyak hastalığı glutene karşı vücudun verdiği aşırı bir tepkidir.Ancak bazı kişilerde bu hastalık olmaksızın gluten hassasiyeti görülebilmekte, bundan dolayı pek çok kişi glutensiz yiyeceklere yönelmekte ve bu besinlerle ilgili bilgi sahibi olmak istemektedirler. Yazımızda, sizlere glutensiz yiyecekler ile ilgili bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Glutensiz yiyeceklere neden ihtiyaç duyulmakta?
Pek tahılda yer alan gluten, içinde olduğu gıdaların yapısal sağlamlıklarını ve düzenli kalmalarını sağlayan bir yapı proteinidir. Bu yapı proteinlerinin başta geleni gliadindir. Buna daha sonra değineceğiz. Şimdi, sizlere bazı hastalıklardan bahsetmek istiyoruz.
Çölyak hastalığı, Türkiye’de %1 civarında görülen bağışıklık sistemiyle ilgili bir sağlık sorunudur. Çölyak hastalığında, vücut tüketilen yiyeceklerde yer alan gliadin adlı proteini savaşılması gerekli olan bir unsur olarak görmektedir. Sonuç olarak da bu proteine karşı vücut bir tepki meydana getirmektedir. Ortaya çıkan tepki, savunma elemanlarının çekilerek bağırsak duvarına koruyucu bir katman oluşturmasından ibarettir. Savunma hücreleri sağlıklı bir yaşantı için genellikle gerekse de, sürekli olarak aktif haldeki savunma hücreleri bağırsak duvarına zarar vermektedir. Neticede bağırsaklar zarar görmektedir.
Bağırsakların bu durumdan zarar görmesi, bütün vücut açısından ciddi sorunlar meydana getirmektedir. Yakın geçmişte glutenin yalnızca çölyak hastalığına değil, bunun yanı sıra gluten hassasiyetine yol açtığı da ortaya çıkarılmıştır. Bu durum, çölyak hastalığı kadar belirgin ve ciddi belirtiler göstermese de, uzun süreçte kişinin yaşam kalitesi bozabilen sorunlar meydana getirebilmektedir.
Gluten hassasiyeti belirtileri;
- Nedeni bilinmeyen baş ağrıları
- Yorgunluk
- Karın ağrısı
- Bulantı ve kusma hali
- Devamlı olarak kötü kokulu dışkılama durumu
- Kronik depresyon
- İshal ve kabızlık sorunu
- Nefes almakta güçlük yaşama ve burun akıntısı
- Kızarıklıklar ve kaşıntı
Gibi belirtiler vermektedir.
Bunlara bağlı olarak çölyak hastalığının haricinde, saydığımız bu belirtilerden biri ya da birkaçı sizde de varsa gluten hassasiyeti söz konusu olabilir. Bunun tek çözüm yolu ise, beslenmede gluten kısıtlamasına gitmektir.
Hangi yiyecekler glutensiz?
Glutensiz yiyeceklerin bilinmesi, çölyak hastalığı ve gluten hassasiyeti gibi sorunların giderilmesinde size kılavuz olacak en iyi yöntemdir. Diğer bir ifadeyle, hastalığın tedavisi ilaçlarla değil hastalığa yol açan glutenin beslenme programından çıkarılarak yapılmalıdır. İşte, glutensiz yiyecekler;
- Sebzeler,
- Meyveler,
- Süt ürünleri,
- Balık ve diğer deniz ürünleri,
- Beyaz et ve kırmızı et,
- Kuruyemişler,
Bu liste aslında tam olarak yeterli değil, çünkü çoğu kişi içinde nişasta bulunan glutensiz besin kaynaklarını daha çok merak etmektedir. İşte, o besinler;
- Pirinç,
- Patates,
- Soya,
- Kinoa,
- Fasulyeler,
- Keten tohumu,
- Teff,
- Chia tohumu,
- Ararot,
- Amaranth’tır.
Şayet yemeklerde ekmeksiz yapamayanlardansanız, glutensiz unların neler olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. İşte, glutensiz un çeşitleri;
- Esmer pirinç unu,
- Badem unu,
- Hindistan cevizi unu,
- Fındık unu olarak sıralayabiliriz.
İçeriğinde gizli gluten olan besinler;
Yiyeceklerin bazıları orijin olarak glutensiz olabilir, ancak sofranıza gelene dek içerisinde gluten olabilmektedir. Bu, basit gluten hassasiyeti olanlar için çok ciddi bir durum değildir. Bu nedenle de kişiyi rahatsız etmeyebilir. Buna rağmen, çölyak hastalığı gibi gluten moleküllerine aşırı tepki hallerinde çok az miktarda olsa bile kişiye oldukça rahatsızlık verebilmektedir. Çoğunlukla ilk başlangıçta glutensiz olarak bilinen bazı gıdalar, gluten bulunan bazı gıdalarla dolaylı ya da doğrudan bir teması olabilir ve bundan dolayı da gluten bulaşabilir. Böyle risklerin olduğu gıdalar ise şu şekilde;
- Pizza çeşitleri,
- Salata sosları,
- Yulaf ürünleri,
- Patates kızartmaları,
- Şekerlemeler,
- Diğer pastane ve fırın ürünleri,
- Soya ürünleri ve sos çeşitleridir.
Bu saydığımız gıdaları tüketeceğiniz zaman, mutlaka ürünün etiketinde “Glutensiz” ibaresine bakmalısınız. Bu tür bir ifade, gıdanın üretim aşamasında gluten içerikli besinlerle temas etmediğinin teminatı olacaktır. Bunların dışında gluten molekülleri başka yollarla da bulaşabilmektedir. Bunlar;
- Un ve diğer bazı besin maddelerinin muhafaza edildiği saklama kapları,
- Kesme tahtaları,
- Tost makinesi,
- Ekmek kızartma veya pişirme makineleri olabilir.
Hangi yiyeceklerde gluten var?
Çölyak hastalığı veya gluten hassasiyeti olanlar için, son olarak uzak durması gereken besinleri listeleyeceğiz. Glutensiz besinleri bilmeniz kadar gluten içeren gıdaları da bilmeniz sizin için büyük fayda sağlayacaktır. İşte, gluten içeren besinler;
- Buğday,
- Buğday nişastası,
- Buğday özütü,
- Bulgur,
- Arpa,
- Çavdar,
- Kuskus,
- İrmik,
- Bira mayası olarak sayılabilir.
Glutensiz bir beslenme şekli, doğru şekilde gerçekleştirildiğinde çok yararlı bir beslenme şeklidir. Bundan dolayı, gluten kısıtlaması tıbbi amaçlar için de uygulanabilir. Bu noktada glutensiz yiyecekleri bilmek, gizli gluten barındıran yiyecekleri de tanımak büyük önem taşımaktadır. Glutensiz beslenme, sadece bu konuların bilinmesi ile sürdürülebilir.
