Kök hücre uygulamaları ve kök hücre Kullanım alanları

Kök hücre tabiri son yıllarda sıklıkla duyduğumuz konuların başında gelmektedir. Kök hücre, işlevsel farklılık yaşamamış yani vücuttaki bir organda veya dokuda özel bir görev üstlenebilmek için, tam olgunlaşmamış karmaşık bir yapıya sahip öncül bir hücredir. Yazımızda kök hücrenin kullanım alanları ve uygulamaları hakkında bilgiler vereceğiz. İşte, detaylar;

Kök hücre, ceninin erken evresinde veya erişkin insanın vücudundan olmak üzere iki şekilde elde edilmektedir. Erişkinlerden elde edilen kök hücreler vücuttaki birçok dokudan sağlanabilmektedir. Embriyolojik yani ceninin erken evresinde elde edilen kök hücrelerle erişkin kaynaklı kök hücrelerin ortak özellikleri ise şöyle;

  • Bu kök hücreler kendi kendilerine uygun büyüme ortamını bularak yerleşebilir,
  • Her iki şekilde de elde edilen kök hücrelerin çoğalma yetenekleri bulunmaktadır,
  • Başka türdeki hücrelerle farklılaşarak, ortaya çıkan türün süreklilini sğlamak amacıyla türler üretebilmektedirler,
  • Kendilerini yenileyebilmekte ya da kendi hücre topluluklarının sürekliliğini sağlayabilmektedirler,
  • Bedende herhangi bir yerdeki zedelenmeden sonra, bu dokuyu onarma ve işlevsel hale getirme kabiliyetine sahipler.

Kök hücreler, başka türdeki hücrelerle farklılaşma kabiliyetlerine bağlı olarak 3 alt grupta incelenebilir;

  • Totipotent; Sınırsız miktarda farklılaşma kapasitesi olanlar. Bunlar ceninin erken evresinde olurlar ve neredeyse her çeşit vücut hücresine dönüşebilme kabiliyetine sahiplerdir.
  • Pluripotent; Bu kök hücreler sınırlı sayıda farklılaşabilme kapasitesi olanlardır. Bunlar, organizmada pek çok dokunun onarımı ya da oluşması kabiliyetine sahiptir.
  • Unipotent; Tek bir yönde farklılaşabilen hücrelerdir. Beyinden sağlanan kök hücrenin sadece sinir hücresine dönüşmesi gibi kabiliyeti vardır. İkinci ve üçüncü tür hücreler, erişkin insandan elde edilebilmektedir.

Kök hücreler arasında tedavilerde en fazla kullanılan ve en çok bilinen hücre, hematopoietik yani kan yapımından sorumlu pluripotent yapıya sahip kök hücredir. Bu hücreler, kemik iliğindeki ve damarlardaki kan hücrelerinin yapımından sorumludur ve bur alanlarda bulunmaktadır. En çok kemik iliğinden, daha az oranda da damarladaki kan ve bebeğin kordon kanından sağlanmaktadır. Ceninin karaciğer ve dalak gibi dokularında da yer almaktadır ve buralardan da elde edilebilmektedir.

Kök hücre uygulamaları (Beyin, omurilik ve sinir hastalıkları):

Ülkemizde ve dünyadaki birçok ülkede, kök hücreler kullanılarak dokularda ve organlarda meydana gelen hasarların onarımı ile ilgili çalışmalar oldukça yoğun bir şekilde sürdürülmektedir. Yakın bir gelecekte, bugün tedavi imkanı olmayan birçok hastalığın kök hücrelerin kullanımıyla tedavi edilebileceği tıp dünyasına büyük umutlar vermektedir. Tedavisinde önemli gelişmelerin sağlanması beklenen hastalıkların ilk sıralarında omurilik-sinir hasarları, inme ve felçler, beyin-damar hastalıkları, Alzheimer, Multipl Skleroz, Parkinson ve sara hastalığı gibi hastalıklar gelmektedir.

Kök hücrelerin kullanım alanları nelerdir?

Kök hücrelerin en yaygın kullanıldığı alan kan hastalıklarıdır. En başta kan kenseri ve genetikliğe bağlı anemilerin neden olduğu kemik iliğinin işlevsel olmadığı durumlar gelmektedir. Bu tür hastalıklar nedeniyle kemik iliği yıkımının onarımında, yeniden kan üretimi yapabilecek duruma getirilmesinde çok yüksek bir başarı elde edilebilmektedir. Bunlara ek olarak şeker hastalığında pankreas için, omurilik hasarında, böbrek yetmezliği durumunda, Parkinson ve Alzheimer gibi dejeneratif hastalıklarda, retina hastalıklarında, inmelerde, kalp ve damar hastalıklarında ve bağışıklık sistemi bozukluklarında her türlü araştırma ve çalışmalar devam ettirilmektedir.

Umut veren bir takım gelişmeler olsa da, sıraladığımız bu tür hastalıklarda henüz net bir başarı sağlanamamıştır. Basında konu edilen bir organın kök hücresi kullanılarak yeniden meydana getirilmesi gibi haberler, laboratuar ortamında deney hayvanları üzerinde yapılan çalışmalardır. Yani henüz insanlar üzerinde denenmemiş ve uygulanmamıştır. Türkiye’de yeni yeni omurilik hasarı olan ve tedavi yapılması için belirlenmiş uygun koşullara sahip felçli hastalar üzerinde kök hücre nakli ile tedaviler uygulanmaya başlandı. Yapılan bu tedavi çalışmaları ile ilgili sonuçlar ilerleyen süreçte açıklanacaktır. Gerçekleştirilen araştırma çalışmalarında, kandan sağlanan kök hücreleri ile laboratuar ortamında uygun koşullarda yağ, damar iç çeperi, kas, kıkırdak, karaciğer, kemik ve sinir hücrelerine dönüşebildiği belirlenmiştir.

Leave a Reply