HDL (İyi) Kolesterol nedir, nedenleri, çeşitleri, normal değerleri ve nasıl güçlendirilir?: HDL kolesterol seviyenizin yüksek olması kalp hastalıkları ile mücadele konusunda iyi bir etkendir. Bu yazımızda HDL kolesterol düzeyinin nasıl yükseltilebileceği konusunda bilgiler vereceğiz.
Doktorunuz tarafından size söylenen kolesterol düzeyinizin düşürülmesi, “iyi” kolesterol olarak adlandırılan yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL), kolesterolü yükseltmek için önemli bir etkendir. Biraz karmaşık gibi görünse de, azalmakta olan “kötü” düşük yoğunlukta lipoprotein (LDL) ve yükselen HDL kolesterolü, kalp rahatsızlıkları oluşma riskini düşürmektedir.
KOLESTEROL NEDİR, ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Kolesterol, vücudumuzun tüm hücrelerinde bulunan, vücutta hücre yapımında etkili olan ve farklı fonksiyonları olan mumsu bir maddedir. Kolesterol proteinlere bağlı olarak kan dolaşımında bulunur. Bu proteinler, lipoprotein olarak adlandırılmaktadır.
1)Düşük yoğunlukta lipoproteinler (LDL). Bu lipoprotein türünün görevi vücudumuzda kolesterolü organlara ve dokulara taşımaktır. Ancak vücudumuzda fazladan kolesterol bulunuyorsa bu kolesterol da dolaşıma katılır. Zamanla bu dolaşan LDL kolesterol kan damarlarının duvarlarının içine girerek damar duvarlarında yığılmaya başlar. Damar duvarlarının içerisindeki LDL kolesterol parçaları plak olarak isimlendirilmektedir. Bu plaklar damarlarda duvarlarında birikim yaparak, damarlarda daralmaya sebep olmaktadır. Bu plaklar kan akışını engelleyecek kadar damarı tıkarlar ve bunun sonucunda koroner arter hastalığı (KAH) ortaya çıkabilmektedir. LDL kolesterolünün, “kötü” kolesterol olarak anılmasının sebebi de bundan dolayıdır.
YÜKSEK YOĞUNLUKTA LİPOPROTEİNLER (HDL): Bu grup kolesteroller genelde HDL veya “iyi” kolesterol olarak anılmaktadır. Görevleri, vücutta bulunan fazla kolesterolü karaciğere taşıyarak bu fazla kolesterolün parçalanmasını sağlamaktır. Bir bakıma kolesterol temizleyicidirler. HDL kolesterolünüzün yüksek olması, LDL kolesterolünüzün düşük olmasına sebebiyet vermektedir.
Kalp hastalığı bakımından riskli bireylerde LDL kolesterolünü düşürmek tek başına tedavi için yeterli olmayabilir. HDL kolesterolünü yükseltmekte kalp rahatsızlığı riskini ortaya çıkarabilmektedir.
HDL kolesterol seviyesinin yüksek olması, kalp krizi riskini azaltmak açısından faydalı olsa da, araştırmacılar kalp hastalıklarında diğer risk faktörlerinin de üzerinde durulmasının gerekliliğini vurgulamaktadır.
Kimi bireylerde bulunan genetik yatkınlık sebebiyle HDL daha az yardımcı olarak görülebilir. Bunun sebebi kandaki protein boyutlarının farkından kaynaklanmaktadır. Yüksek HDL kolesterolünün sizi ne derece etkileyeceği ile ilgili kaygılarınız varsa doktorunuz ile görüşmenizde fayda görülmektedir.
KOLESTEROL YÜKSELMESİNİN NEDENLERİ NELERDİR?
Aile geçmişinde hastalığın görülmesi, beslenme programının aşırı yağ içermesi, aşırı kilo, diyabet gibi çeşitli hastalıklar neden olabilmektedir. Ancak çoğu insanda kan damarları tıkanana kadar her hangi bir semptom görülmez. Bazı hastalarda deri altında küçük yağ birikintileri oluşması olabilir. Bunun dışında stres, doymuş yağların aşırı tüketimi de sayılabilir.
HEDEF HDL DÜZEYLERİ NEDİR? HANGİ DURUMLARDA HDL DÜŞÜK SAYILIR ?
| RİSKLİ DEĞERLER | OLMASI GEREKEN DEĞERLER | |
| ERKEK | 40 mg/dL (1.0 mmol/L) daha az | 60 mg/dL (1.6 mmol/L) veya üstü |
| KADIN | 50 mg/dL (1.3 mmol/L) daha az | 60 mg/dL (1.6 mmol/L) veya üstü |
HDL kolesterol düzeyiniz riskli grupta ise, ortaya çıkabilecek kalp hastalıkları riskini en aza indirmek için HDL seviyenizi, doktorunuza danışarak yükseltme yoluna gitmelisiniz. Eğer HDL düzeyiniz hakkında bilginiz yoksa, doktorunuz ile görüşerek bazal kolesterol testi yaptırınız.
HDL kolesterol düzeyinin artırılması için en önemli yol Yaşam Tarzı değişiklikleridir. Aşağıda yaşam tarzında ne gibi değişiklikler yapabileceğiniz sıralanmıştır.
YAŞAM TARZINIZIN ÖNEMİ
-SİGARADAN UZAK DURUN. Sigara kullanan birisiyseniz bırakmanızda çok büyük fayda olacaktır. Sigarayı bırakan insanlarda, HDL kolesterol düzeyini %10 civarında yükseltmektedir. Her alışkanlık gibi sigarayı bırakmak da sizin için zor olabilir. Doktorunuz ile görüşerek sigarayı bırakma konusunda destek alabilirsiniz.
-FAZLA KİLOLARDAN KURTULUN. Fazla kilolar HDL kolesterol için her zaman yıpratıcı bir durumdur. Fazladan kilolarınız varsa, bu kilolardan kurtulmak HDL seviyenizi olumlu etkileyecektir. Verilen her 2.7 kilogramın HDL değerini 1 mg/dL azalttığı bilinmektedir. Daha fazla fiziksel aktivite yaparak, sağlıklı bir beslenme programı uygulayarak, size uygun kiloya geçiş yapabilirsiniz.
-DAHA FAZLA HAREKET. Düzenli olarak spora başlandıktan sonra 2 hafta içerisinde yapılan egzersizler, hareketsiz insanlara oranla yüzde 5 HDL kolesterolünü arttırmaktadır. HDL kolesterolünü arttırmak için en önemli girişiminiz egzersizdir. Haftada 5 gün boyunca, günlük yarım saatlik egzersiz sizin için yeterli olacaktır. Koşu, yürüyüş, yüzme, futbol-basketbol yapabileceğiniz aktivitelerden bazılarıdır. Zaman konusunda problem yaşıyorsanız 10’ar dakikalık 3 periyot şeklinde yapabilirsiniz.
-SAĞLIKLI YAĞ KULLANIMI ÖNEMLİDİR. Sağlıklı bir beslenme programında bazı yağlarda bulunmaktadır fakat bunu sınırlı bir şekilde tüketmek gerekir. Düzenli bir beslenme programında günlük enerji kalori miktarının %25-35’ini yağlardan temin edilmektedir. Ancak bu konuda dikkat edilmesi gerek önemli bir nokta vardır ki aldığınız doymuş yağ, günlük kalorinizin %10’undan az olmalıdır. Doymuş yağlar denilen grup, genel olarak hayvansal içerikli yağlardan oluşmaktadır. Tam doymuş yağlar ile trans yağlar içeren besinlerden uzak durulması gerekir. Eğer bunlar sık tüketilirse LDL kolesterol düzeyi artar ve kan damarları bu durumdan zarar görebilir.
Zeytin yağı, kanola yağları, yer fıstığı yağı vb. mono doymamış yağlar, HDL antiinflamatuar etkinliğini geliştirmeye yatkındır. Fındık, balık gibi omega 3 yağlı asitler bulunduran besinler LDL kolesterolü ile HDL kolesterolü oranını geliştirmektedir.
KOLESTEROL DÜZEYİNE YARDIMCI İLAÇLAR VE BESİNLER
Bazı ilaçlar LDL kolesterol düzeyini düşürmenin yanında HDL kolesterolünü de arttırabiliyor. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
NİYASİN: Niyasin, HDL kolesterolünü arttırıcı bir tedavi yöntemidir. Niasin, yan etkilerinin az olması sebebiyle tercih edilmektedir. Karaciğere zarar vermediği ve trigliserid düzeyini düşürdüğü için diyette takviye olarak verilmektedir.
HDL kolesterol düzeyini artıran niyasin etkisinin teste tabii tutulduğu bir çalışma kısa süre içinde durdurulmuştur. Bu testte, hikayesinde kalp hastalığı bulunan hastaların statin grubu ilaç kullandığı zaman niyasinin verdiği tepki test edilmiştir. Deney sonucunda plasebo ve niyasin kullanan kişiler arasında bir fark olmadığı sonucuna varılınca durdurulmuştur. Buna karşın başka bir çalışmada HDL kolesterol düzeylerini yükseltmek amacıyla niyasin kullanımından sonra felç olma riskinin az da olsa artacağı görüşmüştür. Niyasinin etkisinin tam olarak anlaşılabilmesi için kalp hastalıkları ilaçlarıyla aynı anda kullanımı karşılaştırılarak yapılması gerekir. Doktor onayı olmadan niyasin alımını durdurmamanız gerekmektedir. Niyasin kullanımıyla ilgili kuşkularınız varsa, doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
-FİBRATLAR: Fenofibrat ve gemfibrozil, HDL kolesterol düzeyinin artması için kullanılan bir ilaçtır.
-STATİNLER: Kandaki kolesterol ve trigliserid düzeylerinin düzeyini azaltmak amacıyla kullanılmaktadır. Statinler, çeşitlerine ve doz miktarına bağlı LDL (kötü kolesterol) seviyelerini %30-60 oranında düşürmektedir.
Kolesterolünüzün kontrol edilmesi için doktorunuz tarafından reçete edilen ilaçları düzenli şekilde kullanmanız gerekmektedir.
Bazı besinlerin kan kolesterol düzeyi üzerinde etkili bir faktördür. Bunlar aşağıda şu şekilde sıralanabilir:
-Yulaf ezmesi, yulaf kepeği ve tam tahıllar
-Balık, Zeytinyağı, Fındık
-Bitki steroidleri, Yağlı balık, Balık yağı
-Keten tohumu ve keten tohumu yağları
Yukarıda yazılan bilgiler tamamen bilgilendirme amacı ile yazılmıştır, şikayetlerinizle ilgili herhangi bir eylemde bulunmadan önce lütfen doktorunuza danışınız, uzman bir hekim tarafından onay almadan asla ve asla herhangi bir sağlık tavsiyesini uygulamayınız.
