Guatr, tiroid bezinin bir nedenden dolayı büyümesidir. Tiroid bezindeki büyüklük her sağlıklı kişide değişiklik göstermektedir. Yazımızda guatr çeşitleri, nedenleri ve tedavisi ile ilgili bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Tiroid bezinin büyüklüğünü etkileyen faktörler:
- TSH hormonu; Hipofiz bezinden salgı yapılan TSH hormonunun aşırı salgılanması tiroidin büyümesini etkilemektedir.
- İyot yetersizliği; İyot miktarının yetersiz olması da biyime sağlar.
- Selenyum; Selenyumun azlığında TSH ve T4 hormonu yükselmekte, T3 hormonu düşmektedir. İyot yetmezliğine selenyum eksikliği de eşlik ediyorsa, şiddetli hastalıklar görülebilmektedir.
- Kilo; Vücut ağırlığı veya büyüklüğü, tiroid bezinin büyüklüğü ile ilişkilidir. Vücudun yağsız olan bölümüyle tiroid hacmi arasında bir ilişki vardır.
- Doğum sayısı; Tiroid büyüklüğünü etkileyen bir diğer faktör de yapılan doğum sayısıdır. Doğum sayısı ne kadar fazlaysa tiroid hacmi de artış göstermektedir. Özellikle hamilelikte tiroid hacmi daha da büyümektedir.
- Sigara; Tütün ve tütün maddeleri içenlerde tiroid hacminin büyük olduğu belirlenmiştir.
- Östrojen hormonu; Adet dönemlerine bağlı olarak tiroid bezinde değişimler olur. Tiroid hacmi, iki adet kanaması arasında %50 oranında artış gösterebilmektedir. Adetler arasında luteal fazda normal düzeyine gelir. Bu, östrojen hormonunun tiroid bezindeki kanlanmayı etkilemesiyle meydana gelmektedir.
- Genetik; Tiroid bezinin büyümesini etkileyen en önemli fakör genetiktir. Tiroidin büyüklüğünde %71 oranında etkili olduğu belirlenmiştir. Bazı ailelerde sıklıkla tiroid bezinde büyüklük görülmesi bu durumu desteklemektedir.
- Alkol; Çok miktarda alkol alan kişilerde guatr daha az görülen bir durumdur. Bunun alkolün toksik etkisinin tiroidi etkilemesi olduğu düşünülmektedir.
- Doğum kontrol hapları; Doğum kontrol hapı kullananlarda tiroid bezi hacminin daha küçük olduğu görülmüştür.
Guatr çeşitleri nelerdir?
Guatr ya da tiroid bezi büyümeleri üç şekilde olmaktadır. Bunlar;
- Basit guatr: Bunda tiroid hormonları normal düzeydedir. Tiroid bezinde nodül bulunmamaktadır ancak büyüme vardır. Bu duruma basit guatr denmektedir.
- Nodüler guatr: Tiroid bezi büyümekte, içinde de nodül adı verilen nohut büyüklüğünde yumrular bulunur. Bu guatr çeşidinde tiroid hormonları normal veya yüksek düzeyde olabilmektedir.
- Dalan guatr: Tiroid bezinin göğüs kafesine doğru büyümesi, göğüs kafesinin içine girmesi ya da dalmasına dalan guatr adı verilmektedir.
Guatr nedenleri nelerdir?
- İyot ve selenyum yetmezliği
- Genetiklik, ailede guatr olması
- Hashimato ve tiroiditler gibi iltihabi hastalıklar
- Soya yağı ve fasulyenin aşırı tüketilmesine iyot yetemezliğinin eşlik etmesi
- Lityum ilacı (psikiyatrik hastalarda kullanılır)
- Sigara ve tütün ürünleri kullanımı
- Tiroid hormonu oluşumunda meydana gelen genetik bozukluklar
- Demir yetmezliği anemisi olanlar
- Hamilelik
- Hipofiz bezinden fazla TSH salgılanması
Bir bölgede iyot yetmezliği arttıkça guatr da artar:
İdrar yolu ile atılan iyot miktarı, kişinin iyot durumunu göstermektedir. İdrardaki iyot miktarının ölçümü yapılarak, iyot yetersizliğinin düzeyi öğrenilebilmektedir. İyot yetmezliği arttıkça guatr görülme sıklığında da artış olmaktadır.
Guatrı olanlarda oluşan şikayetler:
Guatrlı hastaların genellikle herhangi bir şikayet olmamaktadır. Guatrın çok büyümesi nedeniyle, yemek borusuna ve nefes borusuna baskı olabilir, kişide nefes darlığı ve öksürük şikayetleri görülebilir.
İyot yetmezliği düzeyi yüksekse hipotiroidi ve buna bağlı şikayetler gelişebilir. Erken dönemde ve çocukluk çağında düz ve yumuşak bir guatr vardır. Erişkin kişilerde zamanla nodül ve kist meydana gelmektedir. Hormon tetkikleri çoğunlukla normal sınırlardadır. İlk başlangıçta nodül olmazken, ilerleyen yaşlarda nodüller ve kist gelişimi olabilir. Guatr büyüdükçe TSH hormonu azalır.
Guatr tetkikleri:
Guatrda serbest T3 ve T4, TSH, anti-TPO antikor ve tiroid ultrasonu yapılmaktadır. İdrar tahlili yapılarak iyot yetmezliğine bakılır. Kandaki selenyum eksikliğine de bakılır. İyot yetmezliği olan bölgelerdeki guatr hastalarında radyoaktif iyot uptake testinde yükseklik, T3 ve T4 ile TSH hormonları normal veya düşük düzeylerde olabilirken, anti-TPO ve anti-TG antikorları iyot yetmezliğiyle ilintili guatr hastalığında negatif, Hashimato kaynaklı guatrda aktikorlar yüksektir ve T^ile T4 hormonları normal sınırlarının altına inmiştir.
Guatr tedavisi nasıl yapılır?
Basit guatrı olanlarda iyot yetmezliği durumu söz konusuysa, hastaya iyotlu tuz verilir ve tiroid hormonu ilaçlarıyla tedavi edilir. Verilen ilaçların dozu, hastanın yaşına ve başka hastalıkların varlığına göre doktor tarafından belirlenmektedir. Guatr hastası olan kişilerde selenyum eksikliği söz konusu ise, selenyum takviyesi verilmektedir.
