Çocukların gelişim dönemleri: 0-2 yaş bebeklik dönemi

Çocukların gelişim dönemleri 0-2 yaş bebeklik dönemi

İnsanlar doğdukları andan başlayarak belirli yaş aralıklarında değişik evrelerden geçmektedir. Bu evrelerden biri olan bebeklik dönemi, hayatın ilk yıllarını içeren bir evredir. Yazımızda çocukların gelişim dönemlerinin ilk evresi olan iki yıllık süreci incelemeye çalıştık. İşte, detaylar;
Çocuk gelişiminde ilk iki yıllık dönem;
• Motor gelişim
• Bilişsel gelişim
• Dil gelişimi
• Sosyal ve duygusal gelişim şeklinde incelenmektedir.

A- 0-2 yaş motor gelişim özellikleri:
Bu dönemde bebeklerde dışa doğru bir gelişim görülmektedir. Yeni doğan bebekler bu dönemde kendine özgü refleksler geliştirmektedir. Örneğin; emme, yutma ve bir şeyleri arama refleksi gibi refleksler gelişir. Yeni doğan bir bebeğin en önce kazandığı yetenek başını kaldırmayı başarmaktır. Bu kabiliyeti edindiği zaman yüz üstü yatırıldığında başını kaldırıp kontrol edebilir. Dördüncü haftaya geldiğinde de başını sabit tutabilir ve rahatlıkla kaldırabilir. Bu dönemde avucuna konulan şeyleri tutabilir, yüksek tondaki seslere tepki verebilir. Yediklerinde de tatlı, tuzlu ve acı olanları ayırt etme kabiliyetini kazanır.

0-4 ay arasında olanlar:
Bu dönemdeki bebekler omuzlarını ve başını kontrol etmeye başlamaktadır.
Birinci ay sonunda; Çenesini kaldırma
İkinci ay sonunda; Göğsünü kaldırma
Üçüncü ay sonunda; Başarısız uzanma hareketleri
Dördüncü ay sonunda; başını dik tutma ve destek verilerek oturma kabiliyeti kazanmaktadır. Ayrıca, bebeğin görme duyusu gelişmekte ve yatay nesneleri izleyebilmektedir. Yapabildiği bir hareketi sürekli olarak tekrar edebilir. Çıngırağın hızlıca sallandığı zaman ses çıkardığını anlayabilir, avuç içiyle yakalama yapabilir ve eline geçirdiği her nesneyi ağzına götürebilir.

4-10 ay arasında olanlar:
Bebekler 4.ayın sonu itibariyle katı mamalar yiyebilmekte ve emekleme denemeleri yapabilmektedir.
Beşinci ay sonunda; Kucakta oturma ve bazı nesneleri yakalama
Altıncı ay sonunda; Mama sandalyesinde oturma ve sallanan nesneleri yakalama
Yedinci ay sonunda; Kendi başına desteksi oturma ve emekleme
Sekizinci ay sonunda; Destek alıp ayağa kalkma, İki küpü yan yana getirme
Dokuzuncu ay sonunda; Sandalye gibi şeylerden destek alarak ayakta durma
Onuncu ay sonunda; Emekleme ve tutunup ayakta durma gibi yetenekleri gelişir. Ayrıca bebeklerin bu döneminde seçicilik olur. Ellerindeki objeleri diğer eline geçirme gibi kabiliyetler kazanır.

10-15 ay arasında olanlar:
Çocuk artık kullanacağı elini belli etmektedir. Anne ve babaların iki yaşına gelene kadar sağ elini kullanma konusunda özendirme yapmaları gerekebilir.
Onbirinci ay sonunda; Eli tutularak yürüme, çevresindeki davranışları taklit etme, yetişkinlerin vurarak ve sallanarak yaptığı oyunlar hoşuna gider.
Onikinci ay sonunda; Bir obje ya da nesneyi tutup kendine çekme ve ayağa kalkma kabiliyeti kazanır. Parmaklarını olmadık yerlere veya deliklere sokmak ister. Halkaları yakalamada başarılı olur. Üç tane küpü yan yana dizebilir. Sezgileri gelişir ve önceden bazı şeyleri anlar ve öngörebilir. Annenin kalkmasından onun gideceğini düşünür ve ağlayabilir. Tanımadığı insanlardan korkma ve çekinme durumu görülür.
Onüçüncü ay sonunda; El ve ayaklarını kullanarak dört ayak üstünde merdivenleri çıkabilir. Yemek yerken kaşık kullanmayı ister. Elindeki topu karşısındakine atma yeteneği gelişir.
Ondördüncü ay sonunda; Çocuk artık kendi kendine ayakta durabilir.
Onbeşinci ay sonunda: Kendi başına yürümeye başlayabilir.

18-24 ay arasında olanlar:
Bu dönemdeki çocuklar;
• Sandalyede çok rahat bir şekilde oturabilir.
• Elini tutarsanız merdivenden inip çıkabilir. Tek ayağının üzerine atlayabilir.
• Rahatlıkla koşar, ancak aniden bir dönüş yapması gerekirse dengesi bozulabilir.
• Yemek yerken kaşığı kolayca ağzına götürür.
• Tekerlekli bir arabayı çekebilir, bir topa tekme ile vurabilir.
• Oyuncaklarını sepetin içine toplayabilir.
• Kitap ve defter sayfalarını üçer beşer çevirebilir, tek tek çevirebileceğini de gösterebilir. Kağıtları katlayabilir.
• Tahtadan yapılmış küpleri kutusundaki yerlerine koyabilir.
• Sevdiklerini ve sevdiği bazı nesneleri paylaşmayı istemeyebilir. Utanma, öfke ve korku gibi duyguları belli etmeye başlar.
• Başka çocuklara olan ilgisi artar. Onlarla oynamak ister.

B- 0-2 yaş bilişsel gelişim özellikleri:
Bebekler dünyaya geldiği ilk günden itibaren çevresini tanımak ve keşfetmek isterler. Bu evre Piaget tarafından “duyusal devinim ( motor ) dönemi” şeklinde adlandırılmaktadır. Bu evrede bebekler çevreleriyle etkileşime girerler. Bir nesneyi fark ettikten sonra, kaldırıldığında o nesnenin artık olmadığını ve yok olduğunu düşünürler. Bu evrede çocukların özgür hareketlerine engel olunmaması gerekmektedir.
• Bebekler dünyaya geldikleri ilk ayda doğuştan edindiği reflekslerini geliştirmektedir. Devam eden 4 ayda gerçekleştirdiği hareketlerinde deneyim kazanabilir, çevrelerindeki değişiklikleri fark edebilirler.
• 4-8’inci aylarda sesleri çok dikkatli bir şekilde dinler, yetişkinleri taklit edebilir.
• 8-12’inci aylarda neden ve sonuçları birbirinden ayırmaya başlarlar. Hedeflerine ulaştıracak yolları ararlar.
• 12-18’inci aylar arasında bebek sorunları çözmek için yollar aramaya başlar ve özellikle keşfetme isteği artar. Yerdeki oyuncakları alır ve atar, seslerini ayırt eder. Nesneleri saklanan yerlerde arama davranışında bulunurlar.
• 18-24 aylarda zihinsel sembolleri kullanıp istediklerine ulaşmaya çabalarlar. Oynadığı oyunlarda değişiklikler olur.
İnsan gelişimi, Erikson tarafından sekiz evreye ayrılmıştır. Erikson’a göre bireyin benliği her evrede farklı gelişir. Bu evrelerin ilki “Temel güven” evresi olup, bebekteki toplumsal güven duygusunun ilk belirtileri olan beslenme, sindirim ve uyku gibi unsurlarda rahatlık ve düzenin bulunuşu, duru alıcı yapıya karşın annenin verici oluşu, düzeni ve dengeyi sağlamaktadır. Anne belli bir süre boyunca gözlerden uzak kalabilir, ancak sonrasında tekrar geri gelecektir. Gözden uzak olması bütünüyle yok olması veya silinmesi demek değildir. Düzenli ve dengeli bir şekilde yapılan alma ve verme ilişkisi, bebeklerin zihninde anne olgusunun sürekliliğini sağlamaktadır.

Temel güven evresindeki tehlike, çocukların yeterli düzeyde güven duygusunu kazanamamaları, temel güvensizlik çekirdeğinin daha büyük olmasıdır. Bu durum, bir aile ortamında büyüme imkanı olmayan çocuklarda görülmektedir. Temel güven duygusunun yıkılmasındaki ya da gelişmemesindeki en önemli etkenlerden biri, bakıcıların sürekliliğinin olmaması ve çocuk yuvalarındaki eğitmenlerin sürekli olarak değişmesidir.
Temel güven ile temel güvensizlik arasında ortaya çıkan çatışma konusundaki çözüm için benliğin öncelikli görevi olan davranış örüntülerinin geliştirilmesidir. Ayrıca anne ve babanın da ilk görevi budur. Bebeklikte edinilen güven duygusunun niceliği, anne çocuk ilişkisinin niceliği ile doğru orantılıdır.

C- 0-2 yaş dil gelişim özellikleri:
Bu dönemde çocuklar iletişimi mimikler, ağlama ve mırıldanmalarla kurmaktadır. Bu iletişim şekillerinin her biri dile hazırlık evresini betimlemektedir. Çocuğun ilk anlamlı kelimeleri ilk yılın sonlarına doğru duyulmaktadır. İki kelimeyle kendisini ifade etme kabiliyeti 9-18’inci aylarda gelişmektedir. Kullandığı kelimeler daha çok yakından ilgilendiği şeyler ve yakınlarıyla ilgili olan kelimelerdir. Konuşmanın çok olduğu ortamlarda bebeklerin çok daha fazla ses çıkarma isteği oluşmaktadır.
Bebekler altıncı aya gelene kadar anlam ifade eden bir dil kullanamazlar, ancak türlü şekillerde sesler çıkarabilirler. Altı ayı doldurduktan sonra da ortamdaki seslere değişik tepkiler verirler. Bebekler kendi sesleri ile birlikte başkalarının seslerini de dinlemektedirler.

Onuncu ayına geldiğinde sesleri taklit eder gibi görünse de pek başarılı olamaz, çünkü anlamlı kelimeleri ilk olarak 12 aylık olduğunda söylemeye başlar. Kendi çıkardığı sesleri tekrar eder, tekli kelimelerle anlatmaya çalıştığını ifade eder ve akıcı değildir.

18 aylık olduğunda da söylediği kelimeler gelişmekte, pek çok nesne için aynı kelimeleri kullanır. Çocukta anlamlı cümleler kurma kabiliyeti iki yaşına geldiği zaman kazanılmaktadır. Ancak yalnızca bir iki kelimeli cümleler kurabilirler. Çocuklarda konuşmayı geciktiren bazı unsurlar vardır. Bunlar;
• İlgisizlik
• Sevgi ve şefkat eksikliği
• Duygusal çatışma
• Münakaşa ve tartışmalar
• Aşırı düşkünlük

D- 0-2 yaş sosyal ve duygusal gelişim özellikleri:
Bebekler, ilk aylarında kendisini annesinin bir uzantısı gibi görür ve anneden ayrılamazlar. Bu dönemde anne ve bebek arasında çok duygusal bir bağ meydana gelir. Bu duygusal bağın oluşumunda iki aşama bulunmaktadır. Bu adımları inceleyecek olursak;
Birinci adım ( ilk bağlılık ): Bebekle anne arasında oluşan ilk bağ birinci adımdır. Bebeğin doğumuyla birlikte anne ile ten temasının olması ve annenin onu kucaklaması aralarındaki bağı güçlendirmektedir.
İkinci adım: Bebeğin dünyaya geldiği ilk haftadan itibaren oluşan anne ve bebeğin arasındaki genel bir bağdır. Bebeğin annesi ile olan bağı, babasıyla olan bağdan oldukça farklı olarak gözlemlenmiştir.
Anne bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak, onunla ilgilenmek ve ona şefkat göstermek için onu kucaklarken, baba daha çok çocuğuyla oyun oynamayı istemektedir. Babasıyla bebek arasındaki bağda annelere oldukça önemli rol düşmektedir.

Leave a Reply