Burun yoluyla nefes alıp vermek, solunum sistemi ve sağlıklı bir vücuda sahip olmak açısından önemlidir. Koku alma, solunan havanın ısıtılıp soğutulması veorta kulağın havalandırılması açısından da burundan nefes almak büyük önem taşımaktadır. Daha çok mevsim geçişleri, kulak, burun ve boğaz rahatsızlıkları nedeniyle yaygın olarak görülen burun tıkanıklığı çocuklarda ve yetişkinlerde yaşam kalitesini düşüren, genel sağlığın bozulmasına yol açan bir durumdur. Yazımızda, burun tıkanıklığının nedenleri ve tedavisi ile ilgili bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Burun tıkanıklığı nedir?
Nefes alıp vermeyi sağlayan burun vasıtasıyla solunan hava, akciğerlerimize gelmeden evvel ısıtılmakta, temizlenmekte ve nemlendirilmektedir. Burun tarafından gerçekleştirilen bu arıtma işlemi ve iklimlendirme, hem vücut sağlığı hem de akciğer sağlığı bakımından çok önemlidir. Burun eti olarak bilinen konka, burun boşluklarının yanlarında yer alan oluşumlardır ve bu konuda farklı görevleri bulunmaktadır. Burun tarafından solunan hava konkaların arasından geçmektedir. Buradan geçen hava, ağız yoluyla alınan havadan çok daha etkili şekilde ısıtılmaktadır.
Konkaların yapısında bulunan hücrelerde yer alan ince titrek tüyler, havadaki tozları, bakterileri ve polenleri filtrelemektedir. Bu sırada mukus örtüsü de havadaki alerjen ve mikropların büyük bir kısmını tutmakta ve akciğerlere ulaşmasını engellemektedir. Burun tıkanıklığında burundan nefes alınıp verilmediğinde, yani ağız yoluyla nefes alındığında bir takın sağlık problemleri yaşanabilmektedir. Ağız yolu ile gerçekleştirilen solunum, dış ortam havasının solunması sırasında mevcut koşulları değişmeden içeri girmekte, doğrudan boğaza ve akciğerlere ulaşmaktadır.
Burun tıkanıklığının nedenleri;
Burun tıkanıklığına yol açan en önemli neden kıkırdak kemik eğrilikleri yani deviasyon’dur. Ancak bundan daha çok görülen neden ise, konka adı verilen burun eti şişmesi ya da rinit olarak adlandırılan farklı nezle türleridir. Ayrıca değişik sinüzit türlerine bağlı olarak da burun tıkanıklığı meydana gelebilmektedir.
Burun boşluğunun orta kısmının bir yöne doğru eğik olması ( halk arasında kemik eğriliği olarak bilinir ) durumuna septum deviasyonu adı verilir. Çoğunlukla burun boşluğunun yan duvarlarındaki konkaların şişmesiyle birlikte olduğunda daha şiddetli yaşanabilmektedir. Kemik eğriliği durumu burnun içinden gerçekleştirilecek cerrahi operasyon ile düzeltilebilir. Yetişkinlerde görülen burun tıkanıklarının diğer nedenleri ise; Alerjik haller, sinüzit, polipler, horlama-apne sendromu ile nadiren de görülse iyi veya kötü huylu tümörler olarak sıralanabilir.
Konka şişmeleri nedeniyle burun tıkanıklığı yaşamakta olanlar, genellikle hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde yaşayanlar, sigara kullananlar, sinüziti olanlar, alerjik nezle olanlar ve burun damlası bağımlılığı bulunanlardır. Son yıllarda burun tıkanıklığı nedenleri arasına kapalı ofis ortamında sağlıksız klima koşullarına maruz kalanlar da dahil olmuştur.
Konka şişmeleri, tek başına burun tıkanıklığına yol açabilse de burun eğrilikleriyle birlikte de görülebilmektedir. Burun eğriliği ile beraber burun tıkanıklığının olduğu hallerde deviasyon ameliyatının yanı sıra konkalar için türlü müdahaleler de yapılabilmektedir. Teknolojik gelişmeler sayesinde, konka şişmelerine yönelik yaklaşımların oluşmasını sağlayan cihazların çeşitlenmesini de kolaylaştırmıştır. İleri seviye burun eğriliği olmayan hastalara, yalnızca burun etlerine gerçekleştirilecek operasyonlar sayesinde de burun açılabilmektedir.
Burun tıkanıklığında şikayetler;
- Burnun tıkalı olması halinde sürekli olarak ağızdan solunum yapılır. Bu durum farenjitin yanı sıra enfeksiyonlara da yol açabilmektedir.
- Uyku bozuklukları ile horlama sorunu oluşur.
- Kalp sorunları ve akciğer problemlerine neden olur.
- Sabah kalkıldığında ağız kuruluğuna yol açar.
- Cinsel işlev bozukluklarına yol açar.
- Psikolojik bazı problemler meydana gelebilir.
- Burundan konuşmayla birlikte ses kalitesinde bozulma yaşanır.
- Çocuklardaki burun tıkanıklıkları gece alt ıslatmalarına yol açabilir.
- Yürüme ve merdiven çıkma gibi aktivitelerde zorluk yaratır.
- Spor ve egzersizlerde güçlük yaşatır.
Bebeklerde burun tıkanıklığı;
Bebeklerdeki solunum genellikle burundan yapılır. Burun tıkanıklığı olduğunda da uyarabilmek amacıyla ağlamaya başlarlar. Burun tıkanıklıkları açıldığında da tekrar burundan nefes alıp vermeye başlarlar. Burundan nefes alıp verirlerken karınları her nefes alıp vermede dışa doğru bombe yapar. Bebeklerdeki bu solunum şekli içgüdüsel olarak gelişmektedir ve doğru bir solunum yöntemidir. Bebekler derin nefes aldıkları zaman diyafram kasları kasılmakta ve akciğerlerin gelişimine yardımcı olur. Şayet bebekte yetersiz bir nefes alıp verme varsa bu durum oluşmaz. Burundan gerçekleştirilen solunum, derin nefes alıp vermeye de katkı sağlar. Ağız yoluyla solunum olduğunda yardımcı solunum kasları devreye girmektedir. Bu kasların devreye girmesi, çocuklarda duruş bozukluklarına da yol açabilmektedir.
Çocuklarda burun tıkanıklığının nedenleri;
Bebeklerde görülen burun tıkanıklığının hayati bir önemi bulunmaktadır. Daha çok burnun içinden ve genizden kaynaklanan bir gelişim anomalisinden dolayı meydana gelebilmektedir. Gelişen bu durum bebek doğduktan hemen sonra hastanede tanılanarak önlemler alınabilmektedir. Bebeklik ile çocukluk çağı burun tıkanıklıkları genellikle geniz eti olarak bilinen adenoid büyüklüğünden kaynaklanmaktadır. Eğer geniz eti burun boşluğunu bütünüyle tıkamışsa veya orta kulak ya da sinüslerle alakalı rahatsızlıklara neden olması, cerrahi tedaviyi gerektirmektedir. Yapılan bu cerrahi operasyon için teknik anlamda küçük, ancak oldukça özellikli bir operasyon diyebiliriz ve elde edilen sonuç da büyük olasılıkla başarılı olmaktadır.
Çocuklardaki burun tıkanıklıklarında diğer önemli bir neden de sinüzitdir. Bu, düzenli ve sabırlı bir ilaç tedavisini gerektirmektedir. Alerjik olarak ve bir takım anatomik gelişim sorunları da burun tıkanıklığına neden olabilir. Çocuklardaki burun tıkanıklıklarına burnun içine sokulan yabancı bir cisim de neden olabileceği için dikkat edilmelidir. Çok az görülse de çocuklarda görülen burun tıkanıklıklarına iyi veya kötü huylu tümörler de neden olabilmektedir.
Hamilelik dönemi burun tıkanıklığı;
Gebe kadınların yaklaşık üçte birlik kısmında alerji ya da nezle ve grip gibi hastalıklar olmasa da burun tıkanıklığı yaşanabilmektedir. Buna hamilelik nezlesi ya da hamilelik riniti denmektedir. Bu durum daha çok gebeliğin son altı haftasında ya da ikinci ayında görülmektedir ve ilk başladığı andan itibaren ortalama iki hafta içinde de belirtileri yok olur. Bazen gebelik süresi boyunca da burun tıkanıklığı yaşanabilir, hatta doğumdan sonra da bir müddet devam edebilir.
Hamilelik nezlesinde, burun tıkanıklığının yanı sıra burun akıntısı da yaşanmaktadır. Burun tıkanıklığından dolayı geceleri ağız yoluyla solunum gerçekleştirilir ve boğazda kuruluk meydana gelir. Bunun yanı sıra nefes alamama hissi, uykusuzluk ve öksürük gibi durumlar da görülebilmektedir. Mukoza şişmesi sonucunda sinüs boşluklarında havalanma azalmakta ve baş ağrısına yol açmaktadır.
Burun tıkanıklığı tedavisi nasıldır?
Burun tıkanıklığının tedavisinde en önemli seçenek cerrahi operasyondur. Cerrahi ile burnun orta bölme eğriliği ile burun yan duvar etlerindeki büyümelere müdahale edilmektedir. Konka şişmesinden kaynaklanan nezle, alerjik rinit ve rinit gibi problemlerde KBB uzmanının ilaç tedavisi vermesi gerekir. Burun tıkanıklığı tedavisinde ameliyat seçeneği, sürekli olarak ağızdan solunum yapanlarda, sürekli olarak horlaması olanlarda ve yaşam kalitesi düşen kişilerde tercih edilmelidir. Burun tıkanıklığının tanılanmasında endoskopik muayene söz konusudur. Endoskopiden sonra patolojilerin belirlenmesi amacıyla tomografik tetkik gerekmektedir.
Burun bölmesindeki eğrilik, burnun çevresindeki yüz kemiklerindeki farklı gelişimlere bağlı çekilme nedeniyle ve doğum esnasında veya erken çocukluk çağında olan darbeler neticesinde de meydana gelebilmektedir. Burun bölmesindeki eğrilik; burundan nefes alıp vermeyi engelliyorsa, horultulu bir solunuma neden oluyorsa, yüz ve baş ağrısına yol açıyorsa, horlamaya, sinüs iltihaplarına, östaki borusu nezlesi ve orta kulak iltihaplarına imkan tanıyorsa ameliyat uygulanmalıdır.
Burun tıkanıklıkları, radyo frekans cerrahisiyle oldukça etkili bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Radyo frekans dalgaları, yüksek frekansta bir elektrik akımıdır ve odaklanılan yerde etkili ancak sınırlı bir ısı meydana getirmektedir. Radyo frekans ve lazer yardımıyla gerçekleştirilen konka operasyonları sayesinde, hasta aynı gün taburcu edilebilmekte, çoğunlukla tampon kullanımını gerektirmemektedir. Ameliyat olan hastalar, günlük hayatlarına ameliyattan 24 saat sonra kolaylıkla dönmektedirler.
Radyo frekans horlama cerrahisinde diğer kullanım alanı, burnun yan etlerinin küçültülmesiyle ilgilidir. Bu operasyonda kanama ihtimali neredeyse hiç yoktur ve burna tampon koyulmasına gerek kalmamaktadır.
Burun tıkanıklığı tedavisinde başvurulan diğer bir yöntem de Holmium Yag Lazer metodudur. Bu uygulamayla alt konka küçültme operasyonu, endoskopi altında hastanın şişen alt konkasının en fazla şiştiği bölgelerde küçültmeye yaramaktadır. Konkanın en kritik bölümlerinde birkaç mm genişliğe sahip ve birkaç mm derinliği olan bir alanda çalışılarak, mukozaya hasar vermeksizin Holmium Yag Lazer kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu yöntem yaklaşık 20 yıldan bu yana kullanılmaktadır ve önemli denebilecek başarılı neticeler vermektedir. Lazer kullanılarak yapılan konka ameliyatında hastaya genel anestezi verilir ve iki yönlü burun içi çalışması ortalama 20-30 dakika kadar sürmektedir. Hastalar çoğunlukla aynı gün hastaneden taburcu edilebilmektedir.
Burun tıkanıklığına neler iyi gelmektedir?
- Sigara içilmemeli ve sigara içilen ortamlarda durulmamalıdır.
- Süt tüketimi mukus üretimini arttırdığından, burun tıkanıklığında daha az tüketilmesi gerekir.
- Limon ve zencefilli bitki çayları burun tıkanıklığına iyi gelir.
- Deniz tuzu burun tıkanıklığına iyi gelir. Şayet imkan varsa denizde yüzülmeli ya da deniz tuzuyla hazırlanan solüsyon burna çekilmelidir.
- Oturulan odanın ve yatılan odanın nemli olması iyi gelebilir. Odada buhar üreten bir cihaz ya da kaynayan su bulundurmanız faydalı olur.
- C vitamini tüketimi burun tıkanıklıklarında faydalı olmaktadır.
- Bebeklerde burun tıkanıklığı durumunda burun aspiratörü de kullanılabilir.
- Bebeklerde ve çocuklarda burun tıkanıklığını açmak için, eczanelerde satılan serum fizyolojik, şırıngaya çekilerek bebeğin/çocuğun burnuna sıkılır ve bu yöntem genellikle burun tıkanıklığını açmak için etkilidir.
Kaynak: Bu yazı, memorial.com.tr/saglik-rehberleri/burun-tikanikligi/ kaynak alınarak özgün olarak oluşturulmuştur.
