Tiroid göz hastalığı nedir neden olur?. Tiroidin fazla çalışması gözlerde meydana getirdiği büyüme veya gözlerin öne doğru çıkıntı yapması (fırlaması) oftalmopati olarak adlandırılmaktadır. Daha çok zehirli guatr yani Graves hastalarında olduğu için Graves oftalmopatisi denmektedir.
Bu tür bir hastalığı olanların endokrin uzmanına görünmeleri ve sigara içiyorlarsa kesinlikle bırakmaları gerekmektedir. Çünkü sigara, gözlerin daha da bozulmasına neden olduğu gibi, ilaçların etkilerini de ortadan kaldırmaktadır. Yazımızda oftalmopati yani gözlerde öne fırlama ile ilgili bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Gözlerde büyüme kimlerde olur?
Göz çevresinde şişlikler ve gözlerde büyüme yalnızca Graves hastalarında görülen bir durumdur. Yani tiroid bezi fazla çalışan zehirli guatrı bulunan kişilerde görülmektedir. Çok nadiren de olsa Hashimoto hastalarında da görülebilmektedir. T3 ve T4 hormon düzeyleri yüksek olan ve gözlerinde büyüme olan kişilerde mutlaka Graves hastalığı bulunmaktadır. Ancak her Graves hastasında gözlerde büyüme de görülmeyebilir.
Graves hastalarındaki gözlerin öne doğru fırlaması veya büyümesi tıpta Graves oftalmopatisi olarak adlandırılmaktadır. Bu tiroid göz hastalığı olarak da adlandırılmaktadır. Trioid göz hastalığında gözlerin arka bölümünde yağ dokusunda artış, gözlerin çevresindeki yumuşak dokularda ve göz kaslarında şişme görülmektedir. Graves oftalmopatisi’nin oluşumu kişiden kişiye farklı bir seyir izlemektedir. Hastaların bir kısmında T3 ve T4 hormonlarının yükselmesinin akabinde göz belirtileri görülürken, hastaların bir kısmında da uzun yıllar geçse de çok ufak farklılıklar ve değişimler olmaktadır. Hastalıkla ilgili göz belirtilerinin ne zaman ve ne şekilde görüleceği kesin olarak bilinmemektedir.
Göz belirtilerinin tiroid ile ilişkisi nasıldır?
Graves oftalmopatisi, hastaların yaklaşık %40’lık kısmında hipertiroidi hastalığının başlangıcında aynı anda görülürken, %40’lık kısımda hipertiroidi hastalığının başlamasından kısa süre sonra görülmektedir. Geri kalan %20’lik grupta ise, önce gözlerde büyüme meydana gelir sonrasında da hipertiroidi hastalığı gelişir.
Tiroid hormonları öncesinde ve halen normal düzeyde olan kişilerde göz belirtileri görülebilmektedir. Buna “Ötiroid Graves oftalmopatisi” adı verilmektedir. Yani tiroid hormonları düzeyinin normal olmasına rağmen, gizli tiroid hastalığından dolayı gözlerin büyümesi olarak açıklanmaktadır. Bu durum tüm oftalmopati vakalarının yaklaşık %3’lük bir kısmını oluşturmaktadır.
Göz belirtilerinin seyri nasıldır?
Hastaların %85-95’lik kısmında iki gözde birden, %5-15’lik kısmında da tek gözde belirtiler olmaktadır. Bu göz belirtileri hastaların %3-5’lik bölümünde ciddi şekilde seyrederken, geri kalan bölümünde iyi şekilde seyretmekte ve gerçekleştirilen tedaviden fayda sağlamaktadır. Kadınlarda daha sık görülürken, erkeklerde ve yaşlı kişilerde geliştiği zaman çok daha şiddetli bir seyir göstermektedir.
Oftalmopati yani gözlerde büyüme hastaların %66’lık bir kısmında hipertiroidi tedavisi yapılırken gerileme meydana gelir ve düzelir. Hastaların %8’lik bir kısmında ise herhangi bir düzelme meydana gelmez ve göz belirtileri artış gösterir. Dolayısıyla, tiroid hormonu düzeylerinin normal seviyesine gelmesi hastalık için oldukça önemlidir.
Oftalmopati olan kişilerin şikayetleri:
- Yana bakışlarda, aşağı ve yukarı bakışlarda gözlerde ağrı
- Göz kuruluğu, kaşıntı ve kontakt lens kullanımında güçlük
- Gözlerde ve etrafındaki yumuşak dokularda şişme ve iltihaplanma
- Göz kanlanması
- Nadiren çift görme yaşanması
- Görme bozukluğu
Oftalmopati teşhisi nasıl yapılır?
Her iki gözde belirti olduğunda teşhis etme bakımından pek sorun yaşanmaz. Fakat tek gözde olursa başka sebeplerin kesinlikle elemine edilmesi gerekmektedir. Kişide öncelikle Graves hastalığının varlığı araştırılmalıdır. Sonrasında da gözlere tomografi ve MR uygulamaları yapılır. Bu tetkikler sayesinde tümörler, iltihabi hastalıklar, aksiyal myopi, anevrizma, kistler ve lenfoma gibi hastalıkların varlığına bakılabilir. Hastaya tam kan tahlili gerçekleştirilerek kan hastalığının bulunup bulunmadığına bakılır.
Graves oftalmopatisini kötüleştiren ve şiddetlendiren faktörler:
- Tiroid bezinin uzun süre şiddetli şekilde aşırı çalışması
- Propiltiourasil veya Metimazol’un aşırı kullanımı sonucu tiroid yetmezliğinin gelişmesi (TSH’ın yükselmesi)
- Çok sigara içilmesi
- TSH reseptör antikorlardaki çok yüksek düzey.
Gözün öne doğru çıkma derecesinin ölçülmesi:
Oftalmopati hastalarında üstteki göz kapakları kasılma yapar veya çekme yapar. Göz yuvarları öne fırlar. Bu duruma ekzoftalmi veya proptozis adı verilmektedir. Gözün öne doğru çıkma derecesi (proptozis), Hertel ekzoftalmometre ile ölçülebileceği gibi göz tomografisi ya da MR ile de ölçülebilmektedir. İnsanların ırklarına bağlı olarak gözün öne doğru çıkma derecesi değişiklik göstermektedir. Türk ırkında gözün 21 mm’den daha fazla bir çıkıntısının olması anormal bir durumdur. Gözün öne çıkmasının sebebi, göz yuvarlağının arka tarafındaki yağ dokusunun artması ve göz kaslarının iltihaplanma sebebiyle şişmesidir.
Kanın toplardamarlardaki fazlalığı da göz çevresinde bulunan yumuşak dokuların şişmesine yol açar. Göz kaslarında meydana gelen şişme kişide çift görmeye yol açar. Kişinin gözü kırmızı renge dönebilir ve hastaların bir kısmı göz kapaklarını kapatamaz. Hastalarda ışığa karşı hassasiyet, yanma hissi ve ağrı şeklinde şikayetler de olabilmektedir.
Oftalmopati kaç evrelidir?
Tiroid göz hastalığı ya da oftalmopatinin 2 evresi veya dönemi bulunmaktadır. Bunlar;
- Başlangıç dönemi ya da iltihabi dönem veya aktif faz; Bu evre ortalama olarak 3-9 ay kadar sürmektedir.
- Dokuların sertleşme gösterdiği dönem (Fibrotik faz)
Tiroid göz hastalığı başlangıç döneminde yani iltihabi dönemde yapılan tedaviye olumlu yanıt verebilmektedir. İkinci dönemde ise dokular sertleştiği için ne yazık ki tedaviye verilen yanıt yetersiz kalmaktadır.
Graves oftalmopatisinin tedavisi – Göz hastalığı tedavisi:
Bu tedavi süreci üç aşamalı olarak uygulanmaktadır. Bunlar;
- T3 ve T4 hormon yüksekliği ( hipertiroidizm ) tedavisi
- Hastanın şikayetlerine dönük tedavi
- Göz hastalığının ilaç veya ameliyat ile tedavisi
T3 ve T4 hormon yüksekliği ( hipertiroidizm ) tedavisi:
Yüksek seviyedeki T3 ve T4 hormonlarının Metimazol veya Propiltiourasil gibi ilaçlar vasıtasıyla normal düzeye çekilmesi, bazı hastalarda göz belirtilerini tümüyle düzeltebilmektedir. Bu düzelme ilaçlardan değil hormonların normal düzeye gelmesi nedeniyle olduğu bilinmektedir. Radtoaktif iyot tedavisi göz hastalığını kötüleştirdiği söylenir, ancak bunun oftalmopatisi çok şiddetli olan kişilerde ve sigara içenlerde olduğu bilinmektedir.
Hastanın şikayetlerine dönük tedavi:
Gözlerin kapatılması, yapay göz yaşı damlalarının kullanımı ve yatarken yatağın baş kısmının kaldırılması hastayı rahatlabilmektedir. Güneşe karşı hassasiyet, rüzgar ve soğuğa karşı rahatsız olma hallerinde güneş gözlüğü kullanılabileceği gibi, göz damlası veya yağlar kullanılabilir.
Gözdeki hastalığa dönük tedavi:
Hastalığın başlangıç yani iltihabi döneminde ilaç tedavisi çok daha etkili olmaktadır. Göz dokuları sertleşmiş ise ilaçların etkisi çok az olmaktadır. Hastalara ilaç tedavisinde kortizon tedavisi yapılmaktadır.
Yapılan kortizon tedavisi, gözdeki şiliği ve ağrıyı gidermektedir. Kortizon tedavisi uygulanan hastaların midelerini korumaları amacıyla başka ilaçlar da almaları gerekir. Ayrıca yemeklerini tuzsuz olarak yemelidirler.
Hastalara yapılan göz ameliyatı; Gözün kornea denen tabakasında yara ya da enfeksiyon gelişimine bağlı olarak, retina tabakasında hasar olma riski veya sinir harabiyeti ihtimali sebebiyle görme kaybı olabilecek hastalarda ve şiddetli oftalmopatisi olanlarda dekopresyon ameliyatı yapılabilmektedir.
Hastaların şikayetlerini azaltabilen diğer bir ameliyat da göz kapaklarına yapılan ameliyattır. Bu ameliyat ile kornea tabakasının hasar görme olasılığı minimuma indirilebilir veya önlenebilir.
