İyi kolesterol ve kötü kolesterol yükselmesi nedenleri hakkında detaylı bilgi. Vücut hücrelerinde yoğun kıvamlı bir yapısı olan, yağ benzeri madde kolesterol olarak adlandırılmaktadır. D vitamini üretimi, hormon veya sindirim fonksiyonları için gerekli olan tüm kolesterol vücut tarafından üretilmektedir.
Kanımızdaki kolesterol, lipoprotein denen içi yağ, dışı da proteinden meydana gelen küçük paketlerin içerisinde dolaşmaktadır. Taşıdıkları kolesterol miktarına bağlı olarak iki türlü lipoprotein bulunmaktadır. Bunlar düşük ve yüksek yoğunlukludur ve kolesterol söz konusu olduğunda iki tür kolesterolden bahsedilmektedir.
Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kötü kolesterol olarak ifade edilir. Yüksek yoğunluklu lipoprotein ise (HDL) iyi kolesterol olarak tanımlanır. Kandaki LDL oranı yani kötü kolesterol arttığı zaman, kolesterolün damar duvarlarında birikmesiyle kalp hastalıklarına hatta bunamaya varan sonuçlar doğurabilmektedir.
İyi kolesterolde ise yani HDL, karaciğere taşınmakta buradan da vücut fonksiyonlarının çalışmasını sağlamak amacıyla organlara dağıtılmaktadır ve damarlarda birikmez. Tam tersi, iyi kolesterol sayesinde damarlarda plak oluşumunun önüne geçilir.
Kolesterolün çoğunluğu karaciğerlerde üretilmekte bir kısmı da tüketilen besinlerden alınmaktadır. Trans yağlar ve doymuş yağlar LDL yani kötü kolesterol üretiminin artmasına yol açar. Ayrıca kalıtımsallık, hareketsizlik ve daha pek çok faktör kolesterol düzeyini etkilemektedir. Ailede kolesterol problemi varsa, kişide yüksek kolesterol olma ihtimali fazladır.
Kolesterolü yükselten nedenler:
Beslenme
Kolesterolün %85’i vücut tarafından kalan %15’i de tüketilen besinlerden oluşmaktadır. Besinlerden alınan kolesterolün en başta gelen kaynakları et, balık, tavuk, süt ürünleri ve deniz ürünleridir. Peynir, yumurta sarısı, kızartma çeşitleri, her türlü cips, hazır gıdalar ve işlenmiş gıdalar kolesterol bakımından sakıncalıdırlar. Beslenmesine dikkat ettiği halde kolesterolü yüksek olan kişiler vardır. Ancak beslenmelerine dikkat etmedikleri taktirde daha da yükselecektir. Trans yağlar ve doymuş yağlar bakımından yoğun bir beslenme, damar sertliğine, damar tıkanıklığına ve damarlarda plak oluşmasına neden olabilir.
Yüksek kolesterolden şikayetçi olanlar, beslenmelerine özen gösterdikleri zaman kolesterol düzeylerini dengelemeye yardımcı olur. Özellikle lif yönünden zengin bir beslenme, taze sebze ve meyveler tüketilmelidir.
Kilo
Aşırı kilolar kolesterolü yükselttiği gibi kalp krizi riskini de arttırmaktadır. Kilo verilmesi LDL yani kötü kolesterolü düşürür, iyi kolesterolün (HDL) yükselmesine yardım eder. Kadınlarda 89, erkeklerde 102 cm üzerindeki bel çevresi olması yüksek kolesterol bakımından risk meydana getirmektedir.
Fiziksel aktiviteler
Hareketsiz bir yaşam tarzı birçok sağlık problemine neden olabilmektedir. Kötü kolesterol de bundan dolayı yükselebilmektedir. Düzenli egzersizler ya da fiziksel aktivitelerle uğraşmak kolesterolün düşürülmesinde etkilidir. Her gün yarım saat süreli egzersizleri kendinize alışkanlık haline getirebilir ve kolesterolünüzü kontrol altına alabilirsiniz.
Saydığımız noktalara dikkat ederseniz kolesterolünüzü kontrol altına alabilirsiniz, ancak sizin dışınızda gelişen bazı kolesterol nedenlerini kontrol edemezsiniz. Bunlar;
Yaş ve cinsiyet
Kadınların ve erkeklerin yaşları ilerledikçe kolesterol düzeyleri de artmaktadır. Menopoz öncesi aynı yaştaki erkeklere nazaran daha düşük kolesterol düzeyi görülmektedir. Menopoz sonrası ise kadınlarda kötü kolesterol seviyesinde artış yaşanmaktadır.
Kalıtım / genetiklik
Hangi oranlarda kolesterol üretileceği konusunda genlerin de bir rolü vardır. Kötü kolesterol, aileden gelen bir durum olabilir. Fakat bunu normal olarak görmek de yanlıştır. Kalıtsal da olsa kolesterol kesinlikle takip edilmeli ve kontrol altında tutulmalıdır.
Sigara
Sigara, damarlar için çok zararlı bir alışkanlıktır. Damarlarda meydana getirdiği hasar, kolesterolün damarlarda birikmesini daha da hızlandırmaktadır. Sigara, iyi kolesterol seviyesini de düşürmektedir. Sigara içiyorsanız ve kolesterolünüz de varsa, sigarayı bırakmak kolesterolünüzün normale dönmesine yardım edecektir.
Hastalıklar
Kronik böbrek hastalığı, hipotiroidi ve diğer böbrek sorunları yüksek kolesterolle ilişkilendirilmektedir. Genetik bazı hastalıklar, fazla kolesterol üretimine ve bunun atılamamasına neden olmaktadır. Şeker hastalarında, yüksek kan şekeri HDL yani iyi kolesterolü düşürmekte ve kötü kolesterolü (LDL) yükseltmektedir. Kan şekerinin yüksekliği damarların da hasar görmesine yol açabilir.
Kolesterolün düşürülmesi için yapılabilecekler:
Öncelikle yaşam tarzının değiştirilmesi kolesterolün düşürülmesinde önemli etki göstermektedir. Aşırı kiloları vermek, sağlıklı ve dengeli beslenme ile birlikte hareketli bir yaşama geçmek kolesterolün düşmesine yardım edecektir.
Kilo vermek
5-6 kilo bile verilmesi, kolesterolün düşmesinde etkili olabilmektedir. Kilo vermek için öncelikle yeme alışkanlıklarınızı gözden geçirmeli ve hatalarınızı anlamanızdır. Fast food, hazır yiyecekler, abur cuburlar, kızartmalar ve şekerli gıdalar sağlığa ne kadar zarar verir bilirsiniz. Kötü beslenme alışkanlıklarından kurtulmanız bile kolesterolünüzü düşürecek kilo vermenizi sağlayacaktır.
Kalp dostu gıdaların tüketilmesi:
- Sağlıklı yağlar tüketin; Doymuş yağ içeren gıdalar mutlaka azaltılmalıdır. Margarin, krema, iç yağı, sakatat, sucuk, salam, sosis ve pizza gibi yiyecekler bunlara örnektir. Her gün alınması gereken kalorinin en çok %10 kadarı doymuş yağlar içermelidir. Beslenmenizde doğal zeytinyağı gibi seçenekleri tercih etmelisiniz.
- Trans yağlardan sakının; Pastane ürünleri ve bisküvi gibi tatlı ve tuzlu krakerler kolesterolü yükseltir. Trans yağlar, kolesterolü yükselttiği gibi iyi kolesterolün de düşmesine neden olur.
- Kolesterolü yüksek gıdalar tüketmeyin; Bir kişinin günlük kolesterol alımının 300 mg ile sınırlandırılması gerekir. Kolesterol oranı yumurta sarısı, sakatat ve süt ürünlerinde oldukça yüksektir.
- Tam tahılları tüketin; Tam tahılların içindeki besleyici maddeler kalp sağlığına çok iyi gelmektedir. Tam tahıllı ekmek, esmer pirinç, kepekli makarna, kepekli un ve yulaf gibi gıdaların tüketilmesi gerekir.
- Taze sebze ve meyve tüketin; Lif bakımından zengin sebze ve meyveler kolesterolün düşürülmesinde oldukça etkilidirler. Atıştırmalıklarınızı mevsim meyvelerinden tercih edebilirsiniz.
- Balık tüketin; Özellikle kalp dostu olan uskumru, somon ve tuna balığı gibi balıkları tüketin. Bunlar çok az doymuş yağ ve kolesterol içermektedir.
Düzenli egzersiz yapılması:
Kolesterolün düzenlenmesi için egzersizler çok etkilidir. Doktorunuzun önerisine bağlı kalarak her gün düzenli olarak egzersizlerinizi yapın. Örneğin hafif yürüyüşler, bisiklete binme, yüzme gibi spor aktivitelerini tercih edebilirsiniz. Hareketli bir yaşam tarzını benimsediğinizde kolesterolünüzü kontrol altına alabilir, yaşam kalitenizi yükseltebilirsiniz.
