Vücut işleyişinden hormonlar sorumludur ve hormonların en doğru düzeyde tutulması sağlıklı bir yaşantı için büyük önem taşımaktadır. Gelişen teknolojiler ve yaşam tarzı değişiklikleri, hormon bozukluklarına neden olabilmektedir. Bu durum, küçük kız çocuklarının erken yaşta regl olmaları ya da erkek çocuklarında göğüs büyümeleri gibi sorunlarla anlaşılabilir. Yazımızda, hormon bozukluğu belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri ile ilgili bilgiler vereceğiz. İşte, detaylar;
Hormon bozukluğunun nedenleri;
Öncelikle hormonlar hakkında bazı bilgileri sizlerle paylaşmak istiyoruz. Daha sonra nedenleri ile ilgili konuya geri döneceğiz.
Hormonlar, vücuttaki dokuların birbiriyle haberleşmesi, işlevlerini yerine getirmesi ve düzgün çalışabilmesi için sinyal iletici, uyarıcı ve düzenleyici moleküller olarak tanımlanmaktadır. Şayet vücut sisteminde herhangi bir bozukluk meydana gelirse, zincirleme şeklinde hormon kontrolünü sağlayan diğer hormonlar da bu bozukluktan negatif etkilenerek vücutta işlev bozukluğuna sebebiyet vermektedir.
Mesela; aşırı yağlanma erkeklerde testosteron hormonu parçalanmasına ve östrojene dönüşmesine yarayan aromataz aktivitesini arttırmaktadır. Bundan dolayı erkeğin kan östrojen düzeyinde artış olur ve kadın tipi değişiklik yaşanır. Daha sonra da östrojen kaynaklı yağlanma, diğer bazı hormonların düzeyinde de değişiklik meydana getirir.
Hormonlar temelde kan değerlerinin izlendiği, bir takım basit etkiler ortaya çıkaran moleküllerden çok vücutta bulunan pek çok farklı yapının etkilenmesine neden olan ve işlevinin sürmesine imkan veren çok önemli bir dişli çark sisteminin elemanlarıdır. Şimdi de hormon bozukluğunun nedenlerine bir göz atalım;
Endokrin sistem hastalıkları;
Hormon bozukluklarının en başta gelen nedeni endokrin sistem hastalıklarıdır. Bu hastalıklar, doğrudan hormon üretimi ile ilişkili olabilir ve bir tek hormondan ziyade zincirleme bir şekilde bazı değişik hormonların dengesini bozmaktadır. Buna göre;
- Polikistik over
- Hipertiroidi ve hipotiroidi
- Farklı sistemlerdeki kanserler
- Hipogonadizm gibi doğrudan endokrin organları ile ilgili hastalıklar sayılabilir.
Hormon bozukluğu yapan kimyasallar;
Son dönemlerde hormon bozukluklarının artışında büyük sorumluluk kimyasallardır diyebiliriz. Bu kimyasal maddeler üç farklı biçimde etki göstermektedir.
- İlk etkisi bir takım kimyasal maddelerin hormonları taklit etmesi ile görülmektedir. Bunlar kişisel bakım ürünleri ve kozmetik ürünlerinde bulunan bu maddeler, hormonları taklit ederek alıcıların kandırılmasını sağlamaktadır. Genç kız çocuklarının erken yaşta ergenliğe girmelerinin tek nedeni budur.
- İkinci olarak, bazı kimyasallar hormonları algılayan alıcıları etkisizleştirmektedir. Bu, vücut tarafından kanda düşük hormon seviyesi şeklinde algılanabilmektedir. Bu nedenle vücut, olması gerekenden daha fazla miktarda hormon salgılayabilmektedir.
- Üçüncü etki ise, kimyasalların hormon metabolizmaları üstündeki etkisidir. Kanda bulunan hormonlar, hormonların metabolizmasının değişmesine yol açan kimyasallar nedeniyle hızlı ya da yavaş bir şekilde parçalanabilmektedir. Uzun süreçte hormon sinyalleri olması gerekenden daha az ya da fazla sinyal verebilmektedir.
Hormonları bozan bazı kimyasallar;
- Bisfenol A: Bu kimyasal madde plastik ürünlerde bulunmaktadır. Tıpkı östrojen hormonu gibi davranabilir. Kadınsal özelliklerde artış, diyabet, bağışıklığın zayıflaması, erkeklerde kısırlık ve kadınlarda da kanser riskinde artış yapabilmektedir.
- Tarım ilaçları: Tiroid hormonunun düzeyleriyle oldukça yakından alakalıdır. Çocuklarda hiperaktivite bozukluğunun yanı sır dikkat dağınıklığına da neden olabilmektedir.
- Dioksinler: Bu kimyasal daha çok hayvansal gıdalarda bulunmaktadır. Çoğunlukla yağlı dokularda birikmektedir. Erkeklerde tiroid hormonu düzeyini bozarak cinsiyet ile alakalı hormonlarda azalma meydana getirebilir.
- Ftalatlar: Bu kimyasal da pek çok kozmetik ürününde ve gıda paketlerinde yer almaktadır. Testosteronu bloke edici etkiler sergilemektedir. Bundan dolayı ftalatlar, erkeklerde sperm kalitesinde azalmaya da yol açabilmektedir. Kadın ve erkeklerde IGF-1 seviyelerinde düşüş oluşturmaktadır.
- Triklosanlar: Bu madde genellikle antibakteriyel sabunlarda ve diğer bazı kimyasal temizlik ürünlerinde bulunmaktadır. Bir süre önce ABD’de kullanımı yasaklanan bu maddenin, halen Türkiye’de kullanıldığı düşünülmektedir. Özellikle astım ve alerji gibi sorunların yanı sıra, tiroid hormonu bozukluğuna da yol açabilmektedir.
Genetik (kalıtsal) hastalıklar:
Kimi insanlarda, hormon bozukluklarına neden olabilen hastalıklar doğuştan olabilmektedir. Çoğunlukla bunlar ciddi boyutlara gelebildiği için erken teşhis ve tanılama yapılarak tedavileri gerçekleştirilir. Bununla birlikte hormon bozukluğuna yol açan bazı genetik hastalıklar, doğumdan sonra hemen ortaya çıkmayabilir. Örneğin; diyabet ve hipotiroidi gibi bazı hastalıklar, kişinin yaşamının belirli dönemlerinde görülebilmektedir. Bundan dolayı birinci derece ailesinde hormon bozukluğu hikayesi olanların kendilerine daha çok dikkat etmeleri gerekmektedir.
Beslenme sorunları ve yaşam tarzı;
Beslenme sorunları ve yaşam tarzı, hormon bozukluğuna neden olabilecek önemli risk faktörleridir. Beslenme, vücuda alınan kimyasal miktarını değiştirebilmekte ve hormon üretiminin kontrolünü sağlayabilmektedir. Ancak yaşam tarzı da hormonal sistemi çok yakından etkilemektedir.
İçeriğinde aşırı kalori bulunan karbonhidratlı beslenme alışkanlıklarına sahipseniz, hormonal bir sorunla karşılaşma riski oldukça yükselmektedir. Bununla birlikte aşırı alkol tüketimi, sigara kullanımı, hareketsiz bir yaşam ve düzensiz uyku söz konusu ise hormonal bozukluk riskinin artmasına neden olmaktadır.
Hormon bozukluğunun belirtileri;
Hormonal sistem, pek çok değişik hormonu içine almaktadır. Buna bağlı olarak da hormonal sistem bozuklukları da farklı belirtiler verebilmektedir. Belirtilerin hepsini saymamız mümkün değil, ancak en sık görülen belirtileri bilmek size önemli faydalar sağlayacaktır. Buna göre;
- Aşırı üşüme veya sıcak basması yaşamak
- Yoğun sivilce oluşumu
- Aşırı terleme
- Hızlı kilo alma veya verme
- Önemli ölçüde tüy dökülmesi ya da aşırı kıllanma
- Cinsel isteksizlik
- Halsizlik, yorgunluk ve odaklanma sorunu
- Aşırı açlık ya da tokluk hissi
- Bilişsel bozukluklar
- Uykusuzluk ya da sürekli uyku hali gibi sorunlar olarak sayabiliriz.
Saydığımız bu hormon bozukluğu belirtileri pek çok hastalıklar karıştırılabilmektedir. Bundan dolayı vücudun takip edilmesi gerekmekte ve kötü bir hissiyat söz konusu olduğunda da mutlaka doktora görünmek gerekmektedir.
Hormon bozukluğunda tedavi;
Hormon bozukluğu sorunlarında duruma bağlı olarak özel bazı tedaviler gerçekleştirilmektedir. Birçok uzman, hormon bozukluğunun tedavisinde basit ama doğal yöntemleri kullanmayı tercih etmekte ve yapılacaklarla bu sorunun tekrar yaşanmasının önüne geçmek istemektedir. Şimdi sizlere hormon bozukluğunun tedavisinde uygulanabilecek doğal yöntemlerden bahsedeceğiz;
Kozmetik ürünlerini azaltmak:
Kullanılan kozmetik ürünleri ve kişisel bakım ürünlerinde çoğunlukla östrojeni taklit eden kimyasallar bulunmaktadır. Bundan dolayı her iki cinsteki çocuklarda erken ergenlik, doğurganlığın bozulması, adet görmede düzensizlik ve erkeklerde de sperm kalitesinde bozulma ve kadın tipi yağlanma gibi sorunlar yaşanabilmektedir.
İşte bu nedenlerden ötürü tıraş losyonundan şampuana, makyaj malzemelerinden duş jeline kadar kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinin daha az kullanılması gerekmektedir. Özellikle antibakteriyel sabun kullanımından kaçınılmalıdır. Çünkü antibakteriyel sabunların içeriğinde triklosan ve buna benzer kimyasallar yer almaktadır.
Eğer nemlendirici kullanıyorsanız özellikle sağlıklı doğal yağlar, duş jeli ve şampuan yerine de organik sabunları kullanmaya özen gösterin. Ayrıca makyaj malzemelerinin kullanımında da azaltmaya gitmelisiniz.
Güneşten korunma sağlayan koruyucu kremler, özellikle kadınlar tarafından ciltlerini yaşlanma ve lekelenmelerin etkilerinden korumak için kullanılan ürünlerin başında gelmektedir. Ancak kullanılan güneş koruyucularının birçoğu hormonal sistemin bozulmasına neden olan kimyasallar barındırmaktadır. Buna bağlı olarak yüksek koruma faktörü olan kremlerden uzak durmanızı öneririz.
Kaliteli plastik ürünlerin kullanılması;
Bugün bile pek çok plastik üründe BPA ve Ftalat bulunmaktadır. Buna bağlı olarak insan sağlığı açısından önemli bir risk meydana getirmektedir. Dolayısıyla plastik ürün seçerken ya da satın alırken, ürün etiketini dikkatlice incelemeniz, üzerinde “BPA yoktur” ibaresini görmeniz gerekmektedir. İçeriğinde BPA olan plastik ürünlerde BPA vardır diye bir ibare zaten bulunmaz. Bundan ötürü BPA konusunda bilgi vermeyen ürünleri kesinlikle satın almamalısınız.
Tehlikeli olan ürünler sadece plastik ürünler değil. Pek çok konservelerde de BPA maddesine rastlamak mümkündür. Bu nedenle konserve ürünlerin tüketilmesi de sağlık açısından tehlikelidir.
İşlenmiş gıdalar ve diğer bazı besinler;
İşlenmiş gıdaların neredeyse tümünde tarım ilacı, ağır metal ve antibiyotik bulunmaktadır. Bu da kişinin sağlığında ve hormonlarda bozukluklara yol açmaktadır. Uzak durulması gereken besinleri şöyle sıralayabiliriz;
- Tatlandırıcı bulunan gıdalar
- Yüksek karbonhidrat bulunan şekerli gıdalar
- Kontrolsüz bir şekilde üretilmiş olan et, süt ve benzeri hayvansal ürünler
- Sanayi tavukçuluğu ürünleri
- Aşırı cıva içeren büyük balıklar
- İçerisinde aşırı soya olan gıdalar
- Genetiği ile oynanmış besinler (GDO’lu)
Doğal ve uygun şartlarda üretilen gıdalara yani organik gıdalara yönelmenizde fayda vardır. Bunun dışında doğru olduğunu düşündüğünüz bir ürünü tercih etmek yeterli değildir. Çünkü doğru gıdaları doğru bir şekilde tüketmek, yalnızca hormonların korunması açısından uygun ortam sağlamaktadır.
Doğru supplementlerin kullanımı;
Hormonlar, vücuttaki farklı pek çok yapı tarafından kontrol edilmektedir. Bu nedenle eksiklikleri çok iyi anlayarak en doğru biçimde bunları tamamlamalısınız. Buna göre;
- D vitamini,
- Probiyotik ve prebiyotik ürünler (sindirim sistemini düzenlemek için),
- Sağlıklı yağlar (hormon yapımının düzenlenmesi için) alımlarını gerektiğinde mutlaka düşünmelisiniz.
Yaşam tarzı değişikliği;
Vücut maruz kaldığı kimyasallar, yenilen ve içilenler kadar yaşam tarzı nedeniyle de etkilenmektedir. Yeterli uyku uyumak özellikle stres düzeyinin kontrol edilmesinde çok önemli bir konudur. Bundan dolayı hormon bozukluğu olanlar için yaşam tarzı değişikliği kesinlikle tavsiye edilmektedir. Özellikle;
- Düzenli ve yeterli uyku
- Alkol ve sigara kullanımının azaltılması
- Stres seviyesinin azaltılması oldukça önemli konulardır.
Hormon bozukluğu, günümüzde pek çok insanın sorunu ve hiçbir şekilde hafife alınmaması gereken bir konudur. Bundan dolayı hormon bozukluğunun nedenlerini çok iyi öğrenmeli ve yaşanan belirtilere karşı her zaman tetikte olunmalıdır. Ayrıca doğal tedavi yöntemleri hakkında da bilgi sahibi olmanız çok önemlidir.
Kaynak: Bu yazı, fitekran.com/hormon-bozuklugu-belirtileri-nedenleri-tedavisi/ kaynak alınarak özgün olarak oluşturulmuştur.
