Sütün içindeki besin öğeleri, sütün faydaları ve besin değeri, süt hakkında bilmek istediğiniz soru ve cevaplarla, işte detaylar. İnsan hayatındaki vazgeçilmez besin öğelerinin başında süt gelmektedir. İçeriğindeki kalsiyum ve protein başta olmak üzere, bebeklikten başlayarak ihtiyacımız olan pek çok besin öğesini karşılamaktadır. Yazımızda sütün beslenme değeri ile ilgili bilgiler paylaşacağız. İşte, detaylar;
Sütün bileşimi
40’tan fazla besin öğesini bir arada barındıran en sağlıklı doğal besindir. Süt bileşimi; hayvanların beslenme, yaşadıkları coğrafya veya iklim, hayvanın cinsi ve ırkı, hastalıklar, laktasyon dönemi, mevsim ve çevresel faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. İçeriğinde ortalama olarak; %5 karbonhidrat (süt şekeri laktoz), %3,3 protein, %3,5 yağ, %87,3 su, %0,35 vitaminler ve %0,75 mineraller bulunmaktadır.
Tam yağlı 100 ml sütün bileşimindeki içerik
Enerji; 61 kcal
Protein; 3,3 gr
Karbonhidrat; 4,7 gr
Yağ; 3,5 gr
A vitamini; 60 mg
D vitamini; 0,032 mg
C vitamini; 1,56 mg
B1 vitamini/Tiamin; 0,04 mg
B2 vitamini/Riboflavin; 0,2 mg
Niasin; 0,9 mg
B6 vitamini; 0,06 mg
Folik asit; 6 mg
B12 vitamini; 0,4 mg
Kalsiyum; 120 mg
Fosfor; 95 mg
Demir; 0,05 mg
Magnezyum; 11 mg
Çinko; 0,4 mg’dir.
Sütün enerji ve besin değerleri
Aşağıdaki süt besin tablosu, 100 ml için üzerinden değerlendirilmiştir.
| Yağlı süt | Yarım yağlı süt | Yağsız süt | |
| Su (g) | 87.9 | 89.2 | 90.8 |
| Enerji (kcal) | 61 | 50 | 35 |
| Protein (g) | 3.3 | 3.3 | 3.4 |
| Yağ (g) | 3.3 | 1.9 | 0.2 |
| Karbonhidrat (g) | 4.7 | 4.8 | 4.9 |
| Kül (g) | 0.7 | 0.7 | 0.8 |
| Kalsiyum (mg) | 119 | 122 | 123 |
| Demir (mg) | 0.1 | 0.1 | 0.0 |
| Fosfor (mg) | 93 | 95 | 101 |
| Potasyum (mg) | 152 | 154 | 166 |
| Sodyum (mg) | 49 | 50 | 52 |
| Vit. A ve Karoten(IU) | 126 | 205 | 204 |
| Tiamin (mg) | 0.04 | 0.04 | 0.04 |
| Riboflavin (mg) | 0.16 | 0.17 | 0.14 |
| Niasin (mg) | 0.1 | 0.1 | 0.1 |
| Vit C. (mg) | 1 | 1 | 1 |
Sütteki besin öğeleri ve faydaları
- Laktoz (süt şekeri): Şekerlerin özelliği enerji sağlamasıdır. Laktoz da enerji konusunda önemli katkı yapar. Beyin ve sinir hücreleri oluşumunda gereklidir. Bağırsaklardaki yararlı bakterilerin çoğalması ve zararlı bakterilerin ortadan kaldırılmasında dolaylı bir şekilde görev almaktadır. Fosfor ve kalsiyum gibi minerallerin emilimini arttırmaya yarar. Özellikle çocukların büyüme ve gelişimlerinde önemli rol üstlenir.
- Süt yağı: Yağlar, beyin hücreleri başta olmak üzere vücudun enerji ihtiyacını karşılamaktadır. Hücre zarının yapısını oluşturmakta, yağda eriyebilen A, D, E ve K vitaminlerinin vücut tarafından en etkin biçimde kullanılmasını sağlamaktadır. Süt yağındaki fosfolipidler, beyin ve sinir hücrelerinin çalışması ve yapımı için gereklidir. Süt yağı doymuş ve doymamış yağ asitlerinden meydana gelmiştir. Bunların dengeli beslenmede çok büyük önemi bulunmaktadır. Kolesterolün günlük olarak minimum 200 mg kadar vücuda alınması gerekir. Yoksa karaciğer çok daha fazla kolesterol üretecektir. Bunun neticesinde de kalp-damar hastalıklarının oluşma riski vardır.
- Süt proteini: Vücuttaki hücrelerin yapı taşı proteinlerdir. Beyin hücresinden deri hücresine, kan hücrelerinden kas hücrelerine bütün hücrelerin yapısında yer almaktadır. Proteinler, aminoasitlerden oluşmaktadır ve 23 çeşit gerekli aminoasit bulunmaktadır. Süt proteininde neredeyse tüm aminoasitler yer almaktadır. Proteinler sağlıklı beslenmede, büyüme ve gelişmede, hücre yenilenmesinde ve enfeksiyonlardan korunmada vücuda alınması gerekmektedir. Süt proteinleri, diğer besinlerdeki proteinlere göre vücut tarafından çok daha rahat kullanılmaktadır.
- Süt mineralleri: Metabolizmanın sağlıklı çalışması için gereken mineraller vücuda enerji vermeyen öğelerdir. Sütte kalsiyum, sodyum, fosfor ve potasyum gibi mineraller yer almaktadır.
- Süt vitaminleri: Suda ve yağda eriyen tüm vitaminlerin neredeyse tamamını içermektedir. Bazı vitaminler bakımından zengin olsa da vücudun ihtiyacının tümünü karşılayamaz. Riboflavin’in en önemli kaynağı süttür. Bu vitamin beyin ve zeka gelişiminde çok önemlidir. Eksik olması durumunda önemli sağlık sorunları meydana gelebilmektedir. B12 vitamini yalnızca hayvansal gıdalarda olur, ancak süt bu vitaminin en önemli kaynaklarından biridir. Sütteki bu vitaminler sayesinde bağışıklık sisteminin korunması sağlanır.
- Kalsiyumun en iyi kaynağı süt; Kalsiyum ve fosfor mineralleri, insan hayatının bütün aşamalarında diş ve kemik sağlığında gereklidir. Çocukların büyüme çağında kemik ve diş gelişimlerinde kalsiyumun büyük önemi vardır.
Kalsiyumun depolandığı kemikler, 25-30 yaşlarına kadar depolama işlevini yürütürler. Bu yaşlardan başlayarak depolama olmaz ve yeteri kadar kalsiyum alınamazsa bu depolardan kullanılmaya başlar. Kalsiyum kaybı yaşayan kemikler kırılganlaşır, güçsüzleşir ve süngerimsi bir hal alır. Bunun sonucunda da kemik erimesi meydana gelir.
Kalsiyumun en önemli ve en iyi kaynağı süttür. Yetişkin bireylerin günlük minimum 800 mg kalsiyum almaları gerekmektedir. Çocuklarda ise günlük 1200 mg kalsiyum alımı gereklidir.
Sütün faydaları nelerdir?
- Osteoporoz yani kemik erimesinin önüne geçer,
- Enfeksiyonlara karşı koruma sağlar,
- Sindirimin düzgün olmasını ve çalışmasını sağlar,
- İshal ve kabızlık sorunlarının önüne geçer,
- Mide sorunlarını azaltır,
- Dişlerdeki çürümeleri önler,
- Kişiye enerji sağlar,
- Kan şekeri dengesinin sağlanmasında yardımcıdır,
- Kan elektrolit dengesini sağladığı gibi, kan basıncını düzenler,
- Kanser çeşitlerinden bazılarının gelişmesini engeller,
Süt hakkında soru ve cevaplar
Soru: Sütlerde katkı maddesi kullanıldığı için mi dayanıklılığı uzun sürelidir?
Cevap: Sütün dayanıklılığının sağlanmasında kesinlikle katkı maddesi kullanılmamaktadır. Süt, UHT yöntemi kullanılarak 3-4 saniye içinde çok yüksek bir sıcaklığa getirilmektedir. Bu işlemle tüm mikroplar ortadan kaldırılır. Sonrasında çok kısa süre içinde yeniden oda sıcaklığına getirilir, aseptik dolum ve paketleme sayesinde uzun ömürlü hale getirilir.
Soru: Açıkta satılan sütlerin besin değerleri fazla mıdır?
Cevap: Açıkta satılan sütlerde çok fazla mikrop vardır ve kullanılmadan evvel kaynatılır. Bu sırada da besin değerini %90 oranında kaybeder. Mikropların tamamı da yok olmaz. Pastörüze sütün besin değerleri açıkta satılan sütlere göre çok daha fazladır. Bunun nedeni UHT ve pastörizasyonun besin değerini korumasıdır.
Soru: Pastörüze sütler kullanılmadan evvel kaynatılmalı mı?
Cevap: Pastörize ve UHT yöntemi ile paketlenmiş sütler ısıl işlem görmüşlerdir. Dolayısıyla kaynatılmasına gerek yoktur. Sütün kaynatılarak kullanılması, besin değerlerini neredeyse ortadan kaldırmaktadır.
Soru: Sütü herkes tüketebilir mi?
Cevap: Süt, içeriğindeki besin öğeleri nedeniyle tüm yaş grupları tarafından tüketilmesi gereken en temel gıdalardan biridir.
Soru: Günlük süt tüketimi ne olmalıdır?
Cevap: Yetişkin kadınlar ve erkeklerin günlük 2 bardak, 6 ayı geçmiş bebekler, çocuklar, ergenler, hamileler, emziren anneler ve menopoz sonrasındaki kadınlar tarafından günlük 3 bardak kadar tüketilmesi gerekmektedir.
Soru: Sütün yerine ne içilebilir?
Cevap: Eğer sütü sevmiyorsanız, sütün yerine yoğurt, ayran ve kefir gibi süt ürünlerini tüketebilirsiniz.
