human colon
İrritabl bağırsak sendromu (İBS) diyeti ve tedavisi: FODMAP: Günümüzde birçok kişi farkına varmadan irritabl bağırsak sendromu ile mücadele etmektedir. Hatta insanlar bununla yaşamak mecburiyetinde olduklarını düşünmektedirler. Ama bu hastalıkla yaşama zorunluluğunuz yok. Yaşadığınız şikayetleri çok basit bazı değişiklikler gerçekleştirerek giderebileceğiniz gibi, yaşam kalitenizin artmasını da sağlayabilirsiniz. Yazımızda IBS (irritabl bağırsak sendromu) tanı ve tedavisinden tutun, uygulanacak FODMAP beslenmesine varana kadar merak ettiğiniz her şeyi cevaplayacağız. İşte, detaylar;
İBS (irritabl bağırsak sendromu) nedir?
IBS, herhangi bir nedene bağlı olmadan dışkılamada değişiklik, şişkinlik ve karın ağrısı ile birlikte gelişim gösteren bir bozukluktur. Türkiye’deki görülme sıklığı %2,7 – %19,1 aralığında olmaktadır.
Görülme sıklığının bu denli geniş bir aralıkta olmasının nedeni hastalığın tanılanmasıyla alakalıdır. Çünkü hastalık, kesin bir bozukluğun olmayışı ve ancak karın içi hastalıkların tümü elemine edildikten sonra elde edilen bir tanı olması nedeniyle, tam bir oran vermeyi mümkün kılmamaktadır.
İBS (İrritabl bağırsak sendromu)’nin net bir şekilde bilinen bir sebebi bulunmamaktadır. Ancak bozulan bağırsak florası, kötü diyet, stres, inflamatuar ve aşırı duyarlılık gibi süreçlerin bu hastalığın gelişmesinde payı olduğu düşünülmektedir.
İBS (irritabl bağırsak sendromu) tanılaması;
Hastalığın tanısı çok önemli bir aşamadır. Hastalık basit bazı şikayetlerle ortaya çıktığından ve arada sırada belirtiler gösterdiğinden, bireyler doktora başvurmada tembellik yapabilmektedirler. Ayrıca pek çok IBS’ye sahip kişi hafif belirtiler yaşadıklarından, tanı bile konulmadan yaşamaktadırlar. Hastalığın tanısında kullanılan farklı birkaç öneri bulunmaktadır. Bunlardan biri, basit olması ve bireylerin net yanıt verebileceği soruları barındırmasından dolayı ROME III kriterleridir. Buna göre, haftada minimum 3 defa yaşanan ağrı ataklarının 3 ay kadar sürmesiyle birlikte, sıralayacağımız durumların en az iki tanesi söz konusuysa IBS’ye sahip olma ihtimaliniz yüksektir.
- Yaşanan ağrının dışkılama sonrası rahatlaması,
- Dışkılama sıklıklarında değişiklik yaşanması,
- Dışkıda yapısal değişikliklerin olması.
Sıraladığımız bu kriterler farklı hastalıklarla da gelişebilmektedir. Bundan dolayı şimdi sıralayacağımız bulgular söz konusuysa, IBS’den farklı bir hastalığının olabilir. Dolayısıyla bir doktora görünmek gerekir.
- Hızlı ve aşırı kilo kaybı yaşanması,
- Dışkıda kan görülmesi,
- Gece artan ve süreklilik arz eden ağrıların olması,
- Ailede sindirim sistemiyle ilgili bir kansere sahip kişinin olması.
Sonuç olarak, sık yaşanan karın ağrısı, dışkılama alışkanlıklarında yaşanan değişiklikler, herhangi bir nedene bağlı olmayan yaşam kalitesinde bozulmalar meydana getiren IBS konusunda kesinlikle dikkatli olmalısınız.
IBS (irritabl bağırsak sendromu) tedavisi;
IBS (irritabl bağırsak sendromu) tedavisi, karmaşık ve bireyin dışkılama alışkanlıklarına bağlı olarak değişiklik gösteren bir protokole sahiptir. Bu protokollerin doktor tarafından düzenlenmesi gerekmektedir.
Ancak mevcut tedaviye ilaveten sizin de uygulayabileceğiniz bazı yöntemlerden bahsedeceğiz. Bu yöntemler, hiçbir şekilde tek başına doktorunuzun yapacağı tedavinin yerine geçemez. Ancak modern tıbbın uyguladığı tedavinin de genellikle tek başına kesin bir netice vermediğini düşündüğümüzde, şimdi aktaracaklarımızın önemi de ortaya çıkacaktır.
Bireylerin, özellikle değiştirmeleri gereken önemli bazı hususlar bulunmaktadır. Bunların başında yaşam tarzı ve beslenme değişiklikleri gelmektedir.
IBS için diyet:
IBS’nin ne denli sık yaşanan bir hastalık olduğunu belirtmiştik. Türkiye’deki veriler yeterli olmamakla birlikte, ABD’de yapılan muayenelerde bireylerin hemen hemen yarısının irritabl bağırsak sendromu olabileceği belirtilmektedir.
Şimdiye kadar aktardıklarımız diyet ile pek alakalı değil. Şimdi vereceğimiz bilgiye şaşıracağınızı söyleyebiliriz. Zira ABD’de elde edilen verilere göre İBS hastalarının üçte ikisindeki yakınmalar beslenmeden kaynaklanmaktadır. Bunun anlamı da hastaların yarısından daha çoğunun diyet değişikliği yapılarak tedavi edilebileceğidir.
Ancak diyetin ya da beslenmenin herkese göre düzenlenebilmesi çok zordur. Bununla birlikte, irritabl bağırsak sendromu tedavisinde çok fazla ilaç kullanımı da söz konusudur. İBS tedavisinde yaklaşık 50 kadar ajan kullanılmaktadır. Bu sayıya yakın farklı bileşenler de deneme aşamasındadır.
Peki, İBS için ne tür bir diyet uygulanmalıdır? Bunun yanıtı “düşük FODMAP” tır.
İBS için düşük FODMAP:
İrritabl bağırsak sendromu açısından faydası kanıtlanmış olan beslenme tarzı düşük FODMAP’tır. FODMAP’ın açılımı “Fermentable Oligo-,Di-, Mono-saccharides and Polyols””tur. Türkçedeki karşılığı da; Fermente olabilen oligosakkarit, disakkarit, monosakkarit ve polioller’dir.
Düşük FODMAP protokolü, bahsi geçen sakkarit ve poliolleri diyetle azaltmaktan geçmektedir.
Sakkarit, şeker manasına gelmektedir ve pek çok karbonhidrat içerikli besinde yer almaktadır. Polioller de düşük kalorisi olan tatlandırıcıları ifade etmektedir. Bu besinler, bazı mekanizmalarla İBS hastalığının kötüleşmesine yol açabilmektedir.
Mekanizmalardan ilki, bağırsaklara dışarıdan fazla sıvı çekme özelliğidir. Bağırsakların dışından içe sıvı çeken moleküller, daha çok sıvı içeriği meydana getirerek ishal yaşanmasına neden olmaktadır.
Diğer mekanizma fermantasyon (çürüme) ile ilgilidir. Bağırsaklardaki bakteriler tüketilen yiyeceklerin bir bölümünü kullanmaktadır. Bunun sonucunda da bağırsaklarda, sıcak ortamda kalan besinlerde yaşanan çürüme gibi bir çürüme meydana gelir ve ciddi derecede bir gaz oluşturur. İBS’de karın ağrısı ve şişkinlik hissedilmesinin temel sebebi, çürümeden dolayı oluşan gazın bağırsak duvarını germesi olarak belirtilmektedir.
Bahsettiğimiz her iki mekanizma da İBS (irritabl bağırsak sendromu) hastalığı ile ilgili şikayetlerin nasıl meydana geldiğini biraz da olsa açıklamaktadır. Bunun anlamı, bazı besinlerin İBS’ye yatkın kişilerde şikayetlerin görülmesinde etkili olmasıdır.
Yapılan araştırmalar ise şu şekildedir;
30 kadar irritabl bağırsak sendromu hastası ile birlikte 8 sağlıklı kişi, beslenmenin dışkılama ve İBS üzerindeki etkilerinin incelenmesi amacıyla araştırmaya katılmışlardır. Bu kişiler iki gruba ayrılmışlardır. İlk grup düşük FODMAP ile beslenme yaparken, ikinci grup ise tipik günlük diyet ile beslenmektedirler.
21 gün devam eden araştırmada katılımcılar, şişkinlik ve karın ağrısı şeklindeki şikayetlerini 0-100 aralığında puanlamakta, dışkılamanın tipi ve sıklığı da değerlendirilmiştir. Buna göre;
- Düşük FODMAP ile beslenenler, farklı beslenen kişilere nazaran çok daha az şikayet yaşadıklarını belirtmişlerdir. Yapılan puanlamada düşük FODMAP diyeti yapan kişiler 22,8 puan elde ederken, tipik günlük diyet ile beslenenler ise 44,9 puan ile daha fazla şikayetçi olmuşlardır.
- Düşük FODMAP diyeti yapanlar dışkılama alışkanlıklarında tutarlılık geliştiğini belirtmişlerdir.
Kısaca düşük FODMAP diyeti ile beslenen bireylerde irritabl bağırsak sendromu ile alakalı şikayetler gerileme göstermektedir.
Düşük FODMAP diyeti nasıl yapılmaktadır?
Düşük FODMAP diyeti, bakıldığında gayet basit bir diyettir. Diyetin düzenlenmesi için öncelikle yüksek FODMAP içeren gıdalar diyetten çıkarılmalı ve yerine düşük FODMAP içeren gıdalar ilave edilmelidir. Bunu ufak çaplı bir araştırma ile yapabilir, uygun ve uygun olmayan gıdaları rahatlıkla belirleyebilirsiniz.
Evet, yüksek FODMAP içeren gıdalar diyetten çıkarıldıktan sonra, ülk birkaç günlük süreçte şikayetlerde gerileme yaşanmaya başlayacaktır. Bu süre zarfında diyet kesinlikle bırakılmamalıdır. İki hafta kadar bu tarzda bir beslenme yapıldıktan sonra, yüksek FODMAP içeren gıdalardan her gün için bir tane olacak şekilde diyete yeniden dahil edilebilir. Ayrıca, diyete eklenen yüksek FODMAP’lı gıdaların çok fazla tüketilmemesine de özen gösterilmelidir.
Bunları uygulayarak kendiniz için yeniden kararlı, düşük ve yüksek FODMAP’lı gıdaları karma bir beslenme diyeti haline getirerek, İBS (irritabl bağırsak sendromu) ile ilgili şikayetler çok ciddi oranda azaltılabilir.
Kaynak: Bu yazı, fitekran.com/irritabl-bagirsak-sendromu-ibs-diyeti-ve-tedavisi-fodmap/ kaynak alınarak özgün olarak oluşturulmuştur.
