Deri yoluyla bulaşan hastalıklar insanlığı oldukça tehdit etmektedir. Hastalık yapan mikroorganizmaların vücuda girmesiyle ortaya çıkan hastalıklara “Temas yoluyla bulaşan” hastalıklar denir. Bu enfeksiyonlar sağlam veya yaralı deriye temas ile olabilir.
Temas yoluyla bulaşan hastalıklar 3 grupta toplanmaktadır. Bunlar;
1) Sporadik (Tetanoz, lepra, kuduz gibi)
2) Aile hastalığı (Scabies, pediküloz vb.)
3) Endemik (Trahom vb.) olarak üç gruba ayrılır.
Bu hastalıkların bulaşma yolları deri ve mukozadır. Bazı hastalıklarda deri ve mukozanın yapısı sağlam ise hastalık bireye bulaşmaz. (kuduz, tetanoz, şarbon gibi)
Bu tür hastalıkların geçişi genelde insandan insana geçerek olmaktadır. Bazı durumlarda ise günlük yaşamda ortak olarak kullanılan havlu, çarşaf gibi nesneler olabilmektedir. (skabies, pediküloz)
Bazı hastalıklar ise, hastalık yapıcı mikroorganizmaları taşıyan, karasinek gibi canlılarla olabilmektedir. (Trahom, impetigo)
Deri yoluyla bulaşan hastalıklarda aile yapısı da oldukça önemlidir. Ekonomik düzeyi düşük ve kalabalık ailelerde ve toplumlarda hastalığa daha sık rastlanmaktadır.
Bunun yanında kişisel hijyen, ortamın ve bireylerin temizlik durumu da hastalığın yayılımı ile doğrudan ilişkilidir. Gerekli temizlik alışkanlıklar ile hastalığın kontrol altında tutulması sağlanabilir. Ayrıca filyasyon, yani hastalığa neden olan kaynakların tespit edilmesi de, hastalıkla savaşta önemli yer tutmaktadır.
ETKENİN BULAŞMA YÖNTEMİNE GÖRE SINIFLANDIRILABİLİR
1)Kişisel hijyenin yetersiz olmasından kaynaklanan hastalıklar:
+ Lepra
+Trahom
+İmpetigo
+Scabies
+Pediküloz
+Trichophyton
2) Deri ve mukoza yaralarından bulaşan mikroorganizmaların neden olduğu hastalıklar:
+ Kuduz
+Tetanoz
+Şarbon
+AIDS
3) Cinsel İlişki sebebiyle bulaşan hastalıklar:
+Frengi
+Gonore
+Yumuşak şankr
+Granuloma inguinale
+AIDS
Deri yoluyla hastalık bulaşmasında önemli olan etkenler virüs ve riketsiyalar, bakteriler, treponemalar, protozoalar, mantarlar ve parazitler olarak sıralanabilir.
Deri yoluyla hastalık bulaşmasını etkileyen faktörler:
+ Yaş
+Cinsiyet
+Mevsimsel özellikler
+Coğrafi bölge
+Meslek
+ Yaşam tarzı gibi durumlar olarak sıralanabilir.
DERİ VE MUKOZA İLE BULAŞAN HASTALIKLAR
1)Erizipel: Genel olarak A grubu streptokok grubu mikroorganizmaların yaralı deri kısmından vücuda girerek neden olduğu, deride aniden başlayan enfeksiyon türüdür. Genellikle üst deri lenf damarları bölgesine yerleşir. Etkenin yerleştiği bölgede ağrı oluşur. Hastalarda ateş, uzun süreli baş ağrıları, bulantı ve halsizlik olabilir. Larinks erizipelinde, hızlı bir şekilde ilerleyen ödem, stenoz ve asfiksi sonucu ölüme sebebiyet verebilir. Asfiksi denilen olay, boğulma, zararlı gazların solunması gibi durumlarda ortaya çıkan, oksijen yetersizliği sonucu boğulmadır. Tanı koyma aşamasında, plakların görünümü ve bu plaklardan alınan kültürün durumu incelenir.
Hastalık dünyanın her yerinde görülebilmektedir. Sosyo-ekonomik durumu düşük, gelişmemiş ülkelerde sık rastlanmaktadır. Hastanede yatan insanlara bulaşma riski bulunmaktadır.
Hastalığın ortaya çıkardığı bazı komplikasyonlar mevcuttur. Bunlara, apse, sepsis, sinüzit, menenjit ve farenjit örnek olarak verilebilir.
Hastalıktan korunmak için öncelikle hastanın ailesi olmak üzere, hasta ile temas halinde olan kişiler bilgilendirilmelidir. Her enfeksiyonda olduğu gibi hijyen konusunda hassas davranılmalıdır.
Hastalığın tedavisinde öncelik olarak hekim tarafından bildirilen antibiyotik ilaçlar kullanılır. Hekim tarafından verilmeyen antibiyotikler asla kullanılmamalıdır. Hasta bol yatak istirahati yapmalı, sıvı alımı artırılmalı ve bol vitamin alımı sağlanmalıdır.
2)ZONA: Etken mikroorganizma varicella zosterdir. Hastalık direkt deriye temas yoluyla olabileceği gibi etken mikroorganizma ile temas etmiş eşyalar aracılığıyla da bulaşabilir. Hastalık ortaya çıktığı zaman bazı belirtiler verir. Bunlar, deride döküntü olmadan bir süre önce ağrı, kaşıntı ve yanma olarak sıralanır. Ağrı en sık rastlanan belirtidir ve tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Döküntüler derinin her kısmında olabilir.
Bu hastalığa tanı koymak için, vücutta gözlenen belirtiler önemli ipucu vermektedir. İçinde su birikmiş kesecikler bulunması, bu keseciklerin gruplar halinde olması tanı koymayı sağlamaktadır. En önemli belirtisi ağrıdır.
Zonaya sebep olan virüs ile su çiçeğine sebep olan virüs aynıdır. Geçmiş yaşamında suçiçeği geçiren bireylerin %15’inde ilerleyen dönemlerde zona hastalığı görülmektedir. Hastalık genellikle yaşlılık durumunda görülür. Risk grubunda olan kişiler, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler ve immunoterapi tedavisi gören hastalardır. Bulaşma yolları hakkında eğitim verilerek insanlar bilgilendirilmelidir.
Hasta bireyler bol yatak istirahatinde bulunmalı ve hekim tarafından verilen ağrı kesicileri kullanmalıdır. Diyet programında B vitamini yönünden zengin beslenilmesi gerekmektedir.
Hastalığın iyileşme süresi, gençlerde 15-20 gün, yaşlılarda 2 ay kadar sürebilmektedir. Zona, hastalık durumu geçtikten sonra tekrar ortaya çıkan bir durum olarak kabul edilmez. Fakat düşük olasılık da olsa yeniden görülme durumu olabilmektedir.
3)Herpes Simplex (Uçuk Hastalığı)
Herpes simplex hastalığının 2 tipi bulunmaktadır. Herpes simplex tip 1, ağız bölgesinde oluşurken, Herpes simplex tip 2 genital bölge çevresinde oluşmaktadır.
Herpes Simplex Tip 1: Bu hastalık direkt temas yoluyla ve öpüşme, ortak kullanılan temizlik eşyalarından bulaşmaktadır.
Hastalığın belirtiler olarak:
-Ateş
-Farenjit
-Lenfadenopati
-Farenkste ödem oluşması
-Ağız çevresinde oluşan plaklar
-Bu plaklar tüm ağız içini, dudakları ve ağız çevresini tutabilir.
-Uçuk çıkmadan önce o bölgede yanma, kaşıntı ve ağrı gibi belirtiler ortaya çıkar.
Hastalık her mevsimde görülebilmektedir. Enfeksiyon kaynağı herpes virüsü taşıyan insanlardır. Enfeksiyonun akut olduğu durumdan nüks enfeksiyona dönüşmesinde, ateşli hastalıklar, yorgunluk, güneşte kalma, stres ve travma etkili olmaktadır.
Tedavi aşamasında, lezyonların bulunduğu dönemde doğrudan temas yasaklanır. Lezyon olduğu dönemde öpüşme ve temas yasaklanır. Lezyonlu bölgeye buz tedavisi uygulanır. Banyo yapılırken, ağrıyı arttırdığından dolayı sıcak su kullanılmamalıdır, bunun yerine ılık su tercih edilmelidir.
Herpes Simplex Tip 2: Direkt temas, öpüşme, cinsel ilişki, ortak kullanılan eşyalar aracılığıyla bulaşır. Cinsel teması takiben 2-7 gün içinde başlar. Hasta birey kırıklık, ateş ve ağrıdan yakınır. Genital organlarda kaşıntının ardından ortaya çıkmaya başlar. Zamanla bölgede yara oluşumu gözlenir. Oluşan lezyonlar üretrada ise dizüri (idrarda zorlanma) ortaya çıkar.
Erkeklerde genel olarak glans ve prepisyumda oluşan lezyonlar sonucu üretral akıntı ortaya çıkabilir. Hastalık daha çok cinsel olarak aktif dönemlerde görülmektedir. Homoseksüel bireylerde lezyonlar anal gölgede oluşur. Hastalığın iyileşme süreci 1-2 haftayı bulmaktadır. Hastalıktan sonra ortaya çıkabilecek komplikasyonlar şunlardır: Stres, travma, kısırlık, sekonder bakteri kaynaklı enfeksiyonlar. Genital bölgede herpesi olan kişilerin bu süre boyunca cinsel birleşmeden uzak durması gerekmektedir.
Yazar: Mehmet Ali Bozkurt
