Boyun, bel ve omurga kırıklarında tedavi nasıl yapılır?

Omurga, bel ve boyun bölgelerinde oluşan kırık nasıl tedavi edilir, işte detaylar. İnsanların en çok sakat kalmalarına yol açan nedenlerin başında omurganın veya omuriliğin travma ya da travma harici bir sebepten dolayı etkilenmesi ile meydana gelmektedir.

Kişinin yaşadığı travma anında felç oluştururken, hastalıklar da akut ya da yavaşça uzun sayılabilecek bir şekilde sakat bırakabilir. Bu konudaki istatistiklere bakacak olursak;

• Yıllık 3,2 – 5,2 / 100 bin yeni hasta,
• 15-24 yaş aralığı ile 55 yaş üzeri kişiler,
• Kadın / Erkek > 3,5

Ülkeye göre farklılık gösterse de nedenleri şöyledir;

• Trafik kazaları / motorlu taşıt kazaları %50
• Düşmelerden kaynaklı kazalar %20-30
• Ateşli silahla yaralanmalar %11-21
• Sportif yaralanmalar / sakatlıklar %6-7

Kimler risk grubundadır?

• Servikal yani boyun yaralanmaları / travmaları
• Kafa etkisi
• Hareket
• Servikal (boyun) spinal kanal darlığı
• Radyolojik somut bir bulgu görülmeyen omurilik yaralanmaları
• Çocuklar ve yaşlı kişiler risk grubundadırlar.

Risk grubundaki kişilerde belirtiler nelerdir?

• Kırıklı çıkıklar; Servikal (boyun) omurilik hasarlanmalarındaki en başta gelen sebeptir. Boyunda yalnızca ağrı ve hassasiyet görülebileceği gibi, sistemik fizyolojik etkiler de görülebilir.
• Sempatik tonus kaybundan dolayı baş ağrısı, baş dönmesi ve kalp atım hızında yavaşlama olabilir.
• Hipotansiyon
• Solunum güçlüğü

Omurga ve kafatası yaralanmalarında ilk yardım:

• Öncelikle kişinin bilinç kontrolüne bakılır
• Akabinde hayati bulgular değerlendirilir
• Hemen 122 acil desteği istenir
• Kişinin bilinci açıksa hareket ettirilmemesi veya hareket etmemesi sağlanmalıdır
• Tehlikeli bir pozisyondaysa düz bir şekilde sürüklenir
• Kişinin baş-boyun-gövde ekseninin bozulmaması sağlanmalıdır, yardım geldiğinde de buna özen gösterilmelidir
• Taşıma ve hastaneye sevki sırasında sarsılmaması önemlidir
• Yardım geldiğinde, öncesinde yapılanlar ve kişiyle ilgili bilgiler ekibe anlatılmalıdır.

Omurga ve kafatası yaralanmalarının önemi:

Oluşan darbe şiddetiyle ilişkili kafatası boşluğundaki merkezi sinir sistemi ve omuriliğin zedelenmesi söz konusudur. Bel kemiğinin yaralanmasında omurgada sıkışma veya bir ayrılma oluşabilir. Kırılma sırasında kırılan kemikler omuriliği kesebilir ya da omurilik bir yay gibi kopabilir. Kopma meydana gelirse bunun tedavisi kesinlikle mümkün değildir, ancak kırık olan omurga vidalanarak eski formuna getirilebilmektedir. Ama hasta asla yürüyemez ve tekerlekli sandalye kullanmak zorundadır. Hastanın dışkı ve idrar kontrolü de ancak özel bakım sayesinde yapılabilmektedir. Ayrıca sinir sistemi etkilendiği için bir takım kötü sonuçlar doğurur. Şu istatistiği de paylaşmak gerekiyor; trafik kazalarındaki ölümlerin yaklaşık %80’i omurga ve kafatası yaralanmaları sebebiyle meydana gelmektedir.

Omurgada travmaya bağlı instabilite ne demektir?

İnstabilite, kişinin omurgasının taşıma gücünün hafiften ağıra kadar yok olması demektir. Bu tabir, aniden pozisyonunu değiştirme ihtimali bulunan kırıklarda kullanılmaktadır. Ani bir şekilde pozisyon değiştirmeyen kırıklar stabil kırıklar olarak ifade edilmektedir. Transvers çıkıntı kırıkları, pars interartikülaris kırığı, minör kırıklar ve spinöz çıkıntı kırığı stabil kırıklar sınıfındadır. Kompresyon kırıkları majör kırıklardan olsa da genellikle stabil kırıklar grubundadır. Fakat post travmatik kifoz riski olan ve arka kolon ligamentöz hasarıyla birlikte olan kompresyon kırıklarında, fleksiyon-distraksiyon kırıklarda mekanik instabilite bulunmaktadır. Stabil burst kırığı söz konusu olduğunda ise nörolojik instabilite vardır.

Omurga kırık tipleri nelerdir?

• Kompresyon kırıkları,
• Burst ve patlama kırıkları,
• Fleksiyon – distraksiyon / eğilme – ayrışma,
• Fraktur – dislokasyon / kırıklı çıkık,

Omurilik şokunda “kritik dönemin atlatılması gerekli” ne demektir?

Meydana gelen travma sonrasındaki ilk 2-3 günlük sürecin sonrasında ortaya çıkan omuriliğin elektriğini kesmesi, vücudu artık kontrol edememesinden dolayı meydana gelen ve ne kadar sürede geri döneceği bilinmeyen omurilik ödeminin meydana getirdiği fonksiyon kaybıdır.

• Sempatik uyarılma kaybı; kanın ekstremitelerde göllenmesi, periferik vasküler tonus azalması, bradikardi, yeterli olmayan santral venöz dönüş neticesinde meydana gelmekte ve hastaya özgü bir gidişat göstermektedir.

Travma yaşanması her zaman felçle mi sonuçlanır?   

• Tam hasar durumu; Bu durumda duyu ve motor işlevleri yoktur. Servikal omurilik yaralanmalarının yaklaşık %50’si tam hasarlıdır.
• Kısmi hasar durumu; Lezyon seviyesinin altında değişkenlik gösteren nörolojik bulgular görülür.

Omurilik travmadan etkilenirse kendine özgü ne gibi sendromları olur?

• Önomurilik sendromu; Kol ve bacak felci. İkinci en sık görülen sendromdur. Omuriliğin 2/3’lük ön bölgesinde nörolojik işlev kayıpları olmaktadır. Vasküler yetmezlikle bağlantılı olarak fleksiyon-kompresyon yaralanmaları sonucunda prognoz kötü olmaktadır.
• Santral omurilik sendromu; Hastanın ellerinde hakim olan felç durumu ile idrar ve dışkı tutamama gibi bir durum da olabilmektedir.
• Brown-Sequard sendromu; Hastanın vücudunun bir tarafı felçlidir, vücudunun diğer tarafı da ağrılı ve ısı kontrol kaybı vardır.
• Arka omurilik sendromu; Hasta ayakları üzerinde duramamaktadır, fakat yatakta yatarken iyi durumdadır. Oldukça nadir olarak arka kordon hasarı, derin duyu kaybı, yürüme güçlüğü, motor işlevler korunmuş ve prognoz iyi durumdadır.

Omuriliğin bel altında olan travmalarda at kuyruğu felci nedir?

Bu durum terminal omurilik sonrası sinir köklerinde zedelenme, sırt-belbileşkesi travması sonrasında sıklıkla bel ağrısı, tek taraflı veya iki taraflı bacak ağrısı, duyu kaybı, bağırsak ve mesane işlev bozukluğu, bacaklarda motor kaybı söz konusu olmaktadır.

Travmadan sonraki hareketsizleştirme nedir?

Hastaya boyunluk takılması, yastıklar, kum torbaları, özel taşıma sedyeleri, Gardner-wells adı verilen yöntemle hastanın hastaneye getirilirken ve getirildikten sonra omurganın hareketinin kısıtlanması ve omuriliğe olan baskının engellenmesi maksadıyla yapılmaktadır. Bazen, ameliyattan sonra gücün yeterli olmadığı durumlarda omurga korseleri verilebilmektedir.

Omurga ve boyun kırıklarında acil ameliyat ne zaman gerekir?

Eğer hastanın omuriliği baskı altındaysa ve pramidal bulgular varsa ki bu felç öncesi bulgulardır, işte o zaman acilen ameliyat edilmesi gerekir. Hastada ilerleyici nörolojik kayıp ve düzeltilemeyen kanal basısı varsa ameliyat yapılır.

Travmadan dolayı omurilik hasarı da söz konusu olabileceği için, ameliyatta beyin cerrahi uzmanının da olması gerekmektedir. Hastanın omurilik zarının ve sinir liflerinin onarımı mikroskopik sinir cerrahisi deneyimini gerektirmektedir. Bu yüzden beyin cerrahının olmasını gerekmektedir.

Omurga ameliyatı ne zaman yapılmaz?

Kanal basısı olmaksızın nörolojik durumda bozulma varsa, omurilik nekrozu, ağır travma kanaması ya da yetmezlik varsa ameliyat ertelenebilmektedir. Ayrıca omurilik içindeki kanamalara müdahale edilmesi tartışmalı bir konudur, ancak ciddi kanamalarda aciliyet vardır.

Santralkord sendromu ve ameliyatla tedavi:

Bir kazadan dolayı geçmişten gelen bir omurilik darlığı bulunan, genellikle 50 yaşın üzerindeki kişilerin boyunlarında kireçlenme olan kişilerde olur. Omurilik dar olan kanalın içinde iyiden iyiye sıkışmaktadır ve bu durumda kesinlikle ameliyat yapılması gerekir. Yalnızca omurilik içi santral bölgede ödem varsa hasta ameliyat edilmez.

Omurgaya yapılan çivi, vida ve platinleme mevcut felci önler mi?

Bu uygulamalar yalnızca omur kırıklarını iyileştirmektedir, var olan felci önlemez.

Omurilik feçlileri için bir tedavi var mı? Nörorehabilitasyon ne demektir?

Omurilik felci için herhangi bir tedavi maalesef yoktur. Nörorehabilitasyon ifadesi ise, eve çıkarılan veya yoğun bakımda olan hastaların çok daha iyi bir hayat sürebilmeleri amacıyla, onları yaşama bağlayan ruhsal, fiziksel ve sosyal destek sağlayan yeniden kazandırma terapisi demektir. Fizik tedavi uzmanlarınca değil, uzman olan fizyoterapistlerce yapılır.