Dünya çapında en fazla görülen hastalıklardan biri olan varis, damarlarda genişleme problemidir. Hastalık toplardamar ve kılcal damar genişlemesi olarak ikiye ayrılmaktadır. En çok bacak damarlarında görülen varisin belirtileri, nedenleri, teşhis ve tedavisi hakkında sizlere bilgi vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Venöz yetmezlik
Varisli bacaklarda kanın kalbe geri dönmesini sağlayan, kan toplayıcı sistem venöz sistem olarak adlandırılmaktadır. Bacaklardaki toplardamar sistemi üç sistemden meydana gelmektedir. Bunlar;
- Derinin altında bulunan yüzeyel venöz taşıyıcı sistem,
- Kasların içinden ilerleyen derin taşıyıcı sistem,
- Her iki sistemi de birbirine bağlayan sistemdir.
İlk iki sistemde kanın akış yönü aşağıdan yukarıdır. Bağlayıcı olan sistemde ise, yüzeyel sistemden derin sisteme doğru bir kan akış yönü vardır.
Variköz venler: Genişlemiş ve gerilmiş bacak venleridir. Bacak venlerinde bulunan kapaklarda meydana gelen yetersizlikten kaynaklanmaktadır. Bütün bacak venleri, kanın yerçekimine karşı tek taraflı akışına imkan veren kapaklar taşımaktadırlar. Bunlar sayesinde kan, pasif bir hareket ve bacak kaslarının yardımıyla alttan iste kalbe geri dönebilmektedir.
Kapaklardan birinde hasar meydana gelirse veya fonksiyonu bozulursa, kanın geri gitmesine neden olur ve olması gerektiği gibi yukarıya gidemez, bacak damarlarında birikir. Sonuç olarak da venler yani bacak toplardamarları gerilmektedir. Oluşan gerilme neticesinde, kanın düşük moleküllü kısmı ve bir takım hücresel yapılar damarların dışına sızar. Bacakta şişlik olur ve parmakla basıldığında çukurluk meydana gelir, venlerdeki gerilme ve zaman içinde de genişleme olmasından dolayı mavi-mor renkli hoş olmayan bir görüntü ortaya çıkar. Bozuk kapakçıklar kanın geri kaçışına imkan verir ve bacağın her bölgesinde meydana gelebilmektedir. Ancak genellikle uyluğun arka kısmında dizin arka tarafında başlamaktadırlar.
Toplardamarların içindeki kapakçıkların zayıf olmalarının nedeninin kalıtımsal olabileceği düşünülmektedir. Bazı kişilerde şişmanlığa, hamileliğe ve kapakçıklarda gerilmeye bağlı hasarlar geliştiği de bilinmektedir. Uzun süre hareketsiz ayakta kalmayı gerektiren işlerde çalışan kişilerin bacaklarında varisler sıklıkla görülmektedir.
Varis ameliyatı ne zaman yapılır?
- Şikayet ve semptomların varlığında ( ağrı ve kabaran ven görüntülerinde )
- Kozmetik sebepler ( oluşan görüntünün kişiyi rahatzı etmesi durumunda )
- Tıbbi komplikasyonların meydana gelmesi ( egzama, kanama, ülser ve tromboflebit )
Toplardamar iltihaplanması (Tromboflebit)
Kan pıhtısı nedeniyle damarın iltihaplanması durumuna denmektedir. Flebit olarak da adlandırılmaktadır ve genellikle bacaklarda olmaktadır. Pıhtı hem yüzeyel hem de derin venlerde gelişebilmektedir. Çok uzun süreçlerde hareketsizlik, uçakta veya arabada uzun süreli oturarak seyahat etmek, uzun süreli yatak istirahatleri ve felç gibi durumlar toplardamar iltihaplanması (tromboflebit) riskinin artmasına neden olmaktadır.
Derin venlerdeki tromboflebit akciğerlere kadar ulaşabildiği için buradaki damarları da tıkayabilmekte ve tehlike yaratabilmektedir. Hatta hastanın hayatını tehdit edici bir düzeyde olabilmektedir. Hastada nefes darlığı, göğüste ağrı ve öksürükle kan gelmesi görülebilmektedir. Kişinin bacakları kalp seviyesinin üstüne kaldırılarak dinlendirilmelidir.
Klinik tablolar:
- Yüzeyel deri altında (süperfisyal); hastada ateş, vende hassasiyet ve ısı artışı söz konusudur.
- Kalça (pelvik); Vakaların nerdeyse hepsinde 1-2 hafta evvel cerrahi bir operasyon veya doğum gibi durumlar söz konusudur.
- Serebral (kafatasında, kuvernöz sinüs); Fasiyal enfeksiyonlar, ağız enfeksiyonları ve paranazal sinüzitler neticesinde gelişmektedir. Baş ağrısı, ateş, nörolojik bulgular, göz çevresinde ve yüzde ödem vardır.
- Karaciğere gitmekte olan toplardamar, portal ven ( pileflebit); Karın ağrısı, ateş ve sarılık bulguları vardır.
Varis belirtileri
Ven boyunca kızarıklıklar, ağrılar, sıcaklık ve şişme gibi belritileri bulunmaktadır. Derin bacak venlerinde ödem, şişlik ve yürüme sırasında oluşan bacak ağrısı belirtileridir. Derin venlerde meydana gelen toplardamar iltihaplanması (tromboflebit) çok daha tehlikeli olmaktadır, çünkü akciğerlere kadar ulaşıl buradaki damarların tıkanmasına yol açabilmektedirler. Kişinin hayatını tehdit eden bir durum meydana getirir. Hastalarda nefes darlığı, göğüs ağrısı, öksürükle kan gelmesi gibi durumlar görülebilmektedir.
Varisin nedenleri ve etkenleri
S.epidermidis, S.aureus, pseudomonas, enterobacteriacaea ve candida etkenleridir. Pelvik tromboflebitlerde bunların yanında bakteroidesler de etkendir. Serebral tromboflebitlerde ise S.aureus, bacteroidesler ve candida, portal tromboflabitte enterobacteriacea ve E.coli etkendir.
Varis teşhisi
- Fizik muayene ve anamnez,
- Görüntüleme tekniklerinin kullanılması trombusun, apse veya ampiyem ile pulmoner embolinin gösterilmesi bakımından faydalıdır.
- Kan kültürlerinin alınması,
- Katater kültürlerinde etken olan mikroorganizmanın üretilmesi sayesinde teşhis konulmaktadır.
Varis tedavisi
Yüzeyel tromboflebitte antibakteriyel bir tedavinin yanında cerrahi eskizyon da gerekebilmektedir. Superficial tromboflebit ise evde tedavisi yapılabilmektedir. Derin venlerde ise bacağa masaj veya ovalama yapmadan direkt olarak tıbbi destek alınmalıdır.
Hastaların kan birikmesini önlemeleri için elastik varis çorapları kullanmaları gerekir. Bacağın kalp seviyesinden yukarıya çıkarılıp dinlendirilmesi, uzun süreli hareketsiz oturma ve ayakta durmaktan kaçınmak gerekir. Aspirin veya anti-inflamatuar ilaçlar alınmalı ve ağrı olan bölgeye sıcak kompres uygulaması yapılmalıdır.
