Pankreas, karın boşluğunda ve midenin arka alt kısmında bulunan bir organımızdır. Yaklaşık 15-20 cm. kadar bir büyüklüğü vardır ve erkeklerde çok daha büyüktür. Pankreasın görevi, sindirim için gerekli olan enzimleri ve önemli iki hormonu salgılamaktır. Şekerli ve nişastalı gıdaları sindirime elverişli hala getirir, proteinli besinleri ve yağların sindirilmesini sağlar. İnsülin hormonu orada üretilir ve karaciğerin şeker dengesini hazırlar.
Yemek yediğinizde, yemeğin sindirilmesi pankreasın desteği ile olur. Pankreasın önemli bir kısmı, hazım için önemli salgıları sağlayan dokudan yapılmıştır. Dış salgısı bir kanalla on iki parmak bağırsağına atılır. Pankreas suyu denilen bu salgı, sindirimde lazım olan tripsin, lipaz ve amilaz içermektedir. Bu sayede yağ, protein ve karbonhidratların hazmında çok etkili olur. Pankreas kırmızımsı bir renkte olup baş, gövde ve kuyruk kısımları vardır.
Pankreasın görevleri
Pankreas aslında salgı yapan bir bezdir. İç salgı olarak insülin ve glukagon salgılar direk olarak kana verir. Pankreasta bulunan beta hücreleri, insülin ve alfa hücreleri glukagon salgısı yapar. Her iki hormon da kanda olan şeker miktarına bağlı olarak salgılanır. Bu hormonların az salgı yapması veya yapmaması şeker hastalığına neden olur.
Pankreas dış salgı olarak sindirim enzimleri salgılar. Pankreas salgısı denilen ve on iki parmak bağırsağına dökülen bu salgı, içerisinde enzimler taşır. Enzimler, proteinlerin sindiriminde kullanılır. Parçalayıcı olan enzimlerse, karbonhidratların ve yağların sindiriminde kullanılır. Normal ve yetişkin bir insanda günde yaklaşık 1,5-2 litre pankreas suyu salgılanır.
Şeker yediğimizde vücudumuzda neler olur?
Pankreas hücreleri, kanın içinde olan moleküller arasında şeker moleküllerini bulur. Bu moleküllerin sayısı sayılır. Eğer kanda fazla şeker molekülü olduğu anlaşılırsa, fazla şekerin depo yapılması kararı alınır.
Pankreas hücreleri, diğer hücrelere şeker depolayın emri verir. Bu emri insülin hormonu ile yapar. Pankreas tarafından üretilen insülin, yüzlerce enzimle yapılır ve kan yolu ile hücrelere aktarılır. Şeker molekülleri hücre kapılarının açılması ile depo yapılmaya başlar.
Hücre kapılarının açılması ile şeker molekülü haricinde başka hiçbir şey içeri alınmaz.
Bu sistem çalışmadığında, kanda şeker çok hızlı yükselerek sizi komaya sokup öldürebilir.
Pankreas hastalıkları
Pankreas hastalıkları diğer hastalıklara benzediğinden çok zor anlaşılırlar. Pankreasın ağrıması, diğer organların ağrımasına benzediğinden pek anlaşılmaz.
Had pankreatit; Pankreasın akut iltihabıdır. Safra kesesi hastalıkları ve alkol tüketimi başlıca oluşma nedenidir. Dengesiz beslenme de gelişmemiş ülkelerde bu hastalığa neden olur. Alkol alınması veya ağır bir yemek sonrası, ani başlayan şiddetli karın ağrıları, bitkinlik, tansiyon düşmesi ve çarpıntı meydana gelir. Akciğerlerde ödem, kan zehirlenmesi ve iç kanama gibi ağır noktalara gelebildiğinden hemen bir hastaneye gitmek gereklidir.
Müzmin pankreatit; Pankreasın ileri derecede iltihaplanmasıdır. Alkol almak ve yetersiz beslenme başlıca nedenidir. Ağrı ile başlar ve iltihap ilerledikçe pankreas çok kötü harabiyet yaşar. Kilo kaybı ve şeker hastalığı oluşur. Ağrı kesici ve ağızdan verilen ilaçlar ile tedavi planlanır.
Pankreas kanseri; 40 yaş üzerinde genelde erkeklerde görülen bir kanser türüdür. Şiddetli ağrı, aşırı kilo kaybı ve sarılık ile kendini belli eder. Pankreasın bir kısmında kanser varsa, bu bölge ameliyat ile alınır. Kötü bir kanser türüdür ve hızlı ölümler yaşanabilir.
