Kişilerin kendi kabiliyetlerinin ve yapabileceklerinin farkında olarak, kendisiyle ilgili gerçekçi bir tutumla pozitif düşünebilmesine kendine güven yani özgüven denmektedir. Yazımızda, özgüven ile ilgili sorular ve cevaplarını paylaşacağız.
Kendine güven (özgüven) nedir?
Yazımıza girerken de bahsettiğimiz gibi, kişinin kendi yeteneklerini ve yapabileceklerini bilerek, kendisiyle ilgili gerçekçi bir tutum sergilemesidir. Özgüveni olan kişilerin kendilerinden beklentileri de gerçekçidir. Bir takım şeyler gerçekleşmese bile, kendisini olduğu gibi kabul eder ve boşu boşuna kendini yıpratmaz. Buna bağlı olarak kendine güven duyan kişilerin hayatları kendilerinin kontrolündedir ve sorumluluğunu üstlenirler.
Özgüveni olmayan ya da kendine güvenmeyen kişi, yaptığı veya aldığı kararlara inancı olmadığından başkalarınca devamlı olarak onaylanmak istemektedir. Bu kişiler, kendi istekleri ve kararlarından çok etrafındaki kişilerin beklentilerini karşılamaya çalışmaktadır. Bu sayede karşısındaki kişiden onay alarak olmayan güvenini dışarıdan almaya çalışır. Takdir edildikçe ve sevildikçe de kandilerini o oranda değerli hissetmektedirler. Karşı tarafın onayını alamadığı veya istediği tepkiyi göremediğinde kendine olan güvenini kaybeder. Dışa bağlı bir güven, kişinin beklediği ilgi ve tepkiyi görmediği zaman yıkıcı olmaktadır.
Kendine güven nasıl oluşmaktadır?
Özgüven ya da kendine güven, çocukluk çağında anne ve babanın tutumları ile direkt bağlantılı bir şekilde oluşmaktadır. Anne ve babaların yaklaşımları, çocuklarının aile içinde ve aile dışında sürdürdüğü hayatını etkileyen bir konudur. Hatta, en temel güven duygusu bebeklik döneminden başlayarak gelişmektedir. Bebek doğduğunda ilk olarak ilişki kurduğu kişi annesi veya anne yerini tutan kişidir. Oluşan ilişki sürekli olduğunda, annenin bebeği sevmesi, terk edilmeyeceği ve reddedilmeyeceği düşüncesi netleşirse bebekte güven duygusunu oluşturmaktadır. Eğer ilişki istendiği gibi gelişmez ise, bebek hayata ekside başlayacaktır. Diğer bir ifadeyle, anne-baba ve çocuk arasında ilişki sağlıklı olmazsa, ihtiyaç duyduğu zaman anne ve babayı yanında göremezse kendisini güvende hissetmeyecektir. Kendisini önemsiz ve yalnız hisseden çocukta özgüven eksikliği söz konusudur. Bebeklikte anne ve babaların gösterdiği davranışlar özgüven konusunda oldukça etkili olmaktadır. Ağladığında sevgi gösterilmeyen ve kucağa alınmayan çocukların önemli bir kısmında özgüven eksikliği meydana gelmektedir. Buna karşın fazlaca korumaya alınan ve her istediği yerine getirilen çocuklarda da kendine güven sorunu yaşanabilmektedir.
Kendine güven öğrenilir mi?
Kişinin kendine güven eksikliği, kapasite yetersizliğinden çok çevre koşulları ile değişiklik gösterebilen ve gelişebilen bir davranış biçimidir diyebiliriz. Yani özgüven doğuştan gelen bir yetenek değil sonradan öğrenilebilir.
Özgüveni geliştirmenin yolları nelerdir?
İlk önce bireyin bazı koşulları karşılaması gerekmektedir. Bunlar;
- Kendini tanımak,
- Yetenek ve kabiliyetinin farkında olmak,
- İsteklerini net olarak belirlemek,
- Beklentilerin gerçekçi olmasına özen göstermek,
- Hataları ve yapamadıklarını kabul etmek,
- Pozitif düşünceler geliştirmek,
- Negatif etiketlemelerden kaçınmak,
- Spor yapmak,
- Hobiler belirlemek,
- Hedefleri küçültmek ve yapabileceklerinden başlamak,
Özgüveni olumsuz etkileyen dış nedenler nelerdir?
Kendi isteklerinin farkında olmaksızın başkalarının beklentilerini karşılamaya ve bu kişilerin beğenisini elde etmek isteyen kişi, aradığını bulamadığı zaman kendisini değersiz görmektedir. Bunun gibi durumlar boşanmalarda ve sevgili ayrılıklarında sıklıkla rastlanılmaktadır. Ayrılıklar kişiye acı vermektedir, fakat başkalarına bağımlı yaşamak da kişinin kendine olan güvenini kaybetmesine neden olabilmektedir. Yaşanan bunun gibi durumlar, yalnızca kendine güveni az olan kişileri etkilemekle kalmaz, aynı zamanda özgüveni olan kişilerde de özgüven azalmasına yol açabilmektedir.
Kişinin her alanda kendini başarılı ve yeterli görmesi ve mükemmeliyetçi olmaya çalışması özgüveni olumsuz etkiler. Bireyin etrafındaki kişilerin ondan sürekli başarı beklemesi, başarısızlık olduğunda kişinin kendisini değersiz hissetmesine neden olabilir. Halbuki bireyin her alanda ve her konuda başarılı olabilmesi mümkün olamayabilir. Kişinin etrafında onu sürekli negatif eleştiren bireylerin olması, kendisini başkalarıyla karşılaştırma ve yetersiz görmesine yol açabilir. Çevredeki kişilerin sözlü veya fiziksel tacizleri ve istismarları kişinin özgüvenini eksiltmektedir.
Özgüvene zarar veren düşünceler nelerdir?
Kişilerin düşünceleri duygu ve davranışlarını çok etkiler. Hep ya da hiç şeklinde bir tarzı olan ya da bu şekilde düşünen biri, en mükemmeli ve en iyisini yapmak için çabalar. Başarılı olamadığında da kendini değersizmiş gibi hisseder. Başarılı olmak istediği ya da başarılı olamayacağını düşündüğü işlere başlarken güçlük yaşar veya başlayamaz.
Kişinin ruhsal çatışmaları, kendine olan güvenini negatif etkilemektedir. Yapmayı düşündüğü ve yaptıkları arasındaki şeylerde uçurumlar bulunan kişi iç dünyasında büyük çatışmalar yaşamaktadır.
Her konuda genelleme yapan bir kişi tüm olaylara karamsar bakar. Ayrıca aşırı kaygı hali de kendine güvensizlik yaratmaktadır.
Yaşanan tüm olumsuzluklardan kendini sorumlu tutmak.
Gerçekçi olmayan yüksek hedefler belirlemek.
Bütünü görmemek ve ayrıntılara takılmak. Bunlar arasında yaptıklarına değil de yapamadıklarına takılmak.
Toplumda veya başka kişilerce kabul görmezsem ya da beğenilmezsem düşüncesinin olması.
Geçmiş dönemdeki olayların etkilerinin devam etmesi, bu durumların yaşanmasına yol açan kişileri sürekli suçlamak ve yaşadıklarından başkalarını sorumlu tutmak özgüveni olmayan kişilerin profilidir.
