Tıp literatüründe kardiyomegali olarak adlandırılan kalp büyümesi veya kalp genişlemesi, koroner arterin hasar görmesi ve buna bağlı kalp boşluklarının büyümesi neticesinde meydana gelmektedir. Bu günkü yazımızda bu konu hakkında detaylı bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Kalp büyümesi ya da kalp genişlemesinde kalp kapaklarının büyümesi yoktur. Bazı durumlarda kalp boşlukları büyümese de röntgende kalp büyükmüş gibi görülebilmektedir. Oluşan her kalp büyümesi, önemli bir hastalık olduğunu göstermez. Kalp büyümelerinin birçoğunda, altta yatan başka hastalıklar nedeniyle büyüme olmuşsa önemli olmazken, bazı durumlarda önemli bir hastalığı işaret edebilir. Kalp büyümesi olanların, tedaviye geç kalmaları hastalığın ortadan kalkmamasına yol açar, yapılan tedavi ancak kalbin daha fazla büyümesini önlemektedir.
Kalp büyümesinin nedenleri
Kalp büyümesinde bazı etkenlerin olduğu bilinmektedir, ancak özellikle yüksek tansiyon kalp büyümesinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu hastaların tansiyon değerleri 140/90 mm hg değerlerinin üzerindeyse hemen kardiyolojik bir muayeneden geçirilmeleri gerekmektedir.
Kalıtımsal kalp büyümesi; Ailede ya da yakın akrabalarda kalp büyümesi vakası varsa kalp büyümesinin yaşanması kaçınılmaz bir durumdur. Kalbin beslenmesi ve kanlanmasından koroner damarlar sorumludur ve kalbin her yerine yeterli kanın ulaşmasına yardım ederler. Ancak koroner damarların sertleşmesi ve tıkanmasına yol açan herhangi bir hastalık olduğunda, kalp yeteri kadar beslenemez, çok çalışmak zorunda kalır ve dolayısıyla da büyür. Kalp krizi de kalbin genişlemesi veya büyümesine yol açan faktörlerden biridir.
Kansızlık nedeniyle de kalp büyümesi olur. Eğer tedavi edilmezse kalp ritmini bozar, kalbin oksijen seviyesi azalır ve oksijeni tamamlamak için, kalp çok çalışmaya başlar ve kalp büyümesine yol açar.
Tiroid hastalıkları, tiroid bezlerinin az ya da çok çalışması pek çok hastalığa yol açtığı gibi, kalp büyümesine de neden olmaktadır. Özellikle tedavisinin ertelenmemesi gereken bir durumdur.
Vücuda alınan demirin fazlası bazı organlarda ve kalp kaslarında depolanır. Bu durum kalbin fazla kasılmasına yol açarak büyümesine neden olabilmektedir.
Akdeniz ateşi hastalığında, proteindeki zararlı maddeler atılamadığından kalbin işlevinde bozukluk olur ve kalp büyümesine yol açabilir. Ayrıca profesyonel sporcularda yaptıkları sporun türüne bağlı olarak, kalp büyümesi görülebilmektedir ve normal olarak kabul edilir.
Kalp büyümesinin belirtileri
Bir kısım hastalarda hiç belirti göstermezken, bazılarında ise baş dönmesi, nefes darlığı, öksürük, nabız düzensizliği, kollarda, bacaklarda ve akciğerlerde tuz ve sıvı birikmesinden dolayı ödem, 20 dakikadan fazla sürebilen ve nitrogliserin ilacıyla da geçmeyen şiddetli göğüs ağrısı gibi şikayetler oluşabilmektedir. Göğüsteki ağrı bazen sıkışma, daralma ve ağırlık hissi veren, hazımsızlık ve soğuk terleme şeklinde de olabilirken, kişinin ölüm korkusu gibi bir his yaşaması da göğüste ağrılara neden olabilmektedir.
Kalp büyümesinde tedavi
Günümüzde kalp hastalıklarında çok daha fazla tedavi imkanları oluşmuştur. Kalp büyümesi tedavisi, ilk önce hastalığın ilerlemesinin durdurulmasına yönelik tedavilerden oluşmaktadır. Kalp büyümesinin temelinde yatan hastalıkların tetkiki, hastalık varsa da tedavisinin yapılması çok önemlidir. Tedavide ilaç tedavisinin haricinde, yaşam tarzının değiştirilmesi, tuzun azaltılması, az yağlı ve dengeli beslenme ile istirahat edilmesi gibi koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir. Kalp büyümesi tedavisinde kalp pili ameliyatı da yapılabilmektedir, ancak bu her hastaya uygun olmayabilir. Bunun yapılabilmesi için bir takım kriterlerin yerine getirilmesi gerkmektedir. Bazı hallerde de girişimsel tedavi uygulanabilmektedir.
Tedavide ilk önce altta yatan hastalıkların tedavisinin yapılması gerektiğini belirtmiştik. En önemli kalp büyümesi nedeni olan yüksek tansiyonun tedavisinin yapılmasının yanı sıra, koroner kalp hastalıkları, doğumsal kalp hastalıkları, kalp kapak hastalıkları, kalp yetmezliği, kalp krizini önlemeye yardımcı tedaviler ve kan pıhtılaşmasının önlenmesine yönelik ilaç tedavileri yapılmaktadır.
- Yüksek tansiyon tedavisi; Tedavide antihipertansif ilaç tedavileri ile yaşam tarzında değişiklikler, tuzun azaltılması, aktif bir yaşam şekli ve eşlik eden diğer hastalıkların tedavileri söz konusudur.
- Koroner kalp hastalıklarının tedavisi; Tedavinin planlaması hastanın durumuna bağlı olarak yapılmaktadır. Hastadaki belirtiler, sorunlu damarların oranı, hastalığın şiddeti, kalp kasının kasılma kuvveti, ilaç tedavisine verilen cevap, şeker hastalığı ve hastanın yaşı gibi konular değerlendirilmekte ve bypass ameliyatına karar verilmektedir.
- Doğumsal kalp hastalıklarının tedavisi; Doğumsal kalp hastalıklarının bir kısmı, kalp katerizasyonuna benzer bir işlem kullanılarak kasık damarlarından girilip tedavi edilmektedir. Kalp deliği söz konusuysa, bu delikler ameliyatla kapatılmakta veya kapalı yöntemlerle tedavi edilmektedir. Kalpteki küçük boyuttaki delikler herhangi bir şikayete yol açmadığı müddetçe takip altına alınır. Kapak darlıklarında da açık veya kapalı cerrahi yöntemler kullanılarak tedavisi yapılır.
- Kalp kapak hastalıkları tedavisi; Tedavi, kapak ile ilgili bozukluğun durumuna ve türüne göre ilaç tedavileri, girişimsel tedaviler ve cerrahi olarak tedaviler uygulanmaktadır. Hastanın genel sağlık durumu cerrahiye uygun değilse, belirli aralıklarla hastanın takibi yapılmaktadır. Mevcut durumun zararı hastaya az ise cerrahi tedavi için beklenmektedir. Zarar verecek seviyedeyse ve hasta ağırlaştıysa cerrahi için karar alınır. Cerrahi tedavide kapağın tamiri veya değişimi yapılmaktadır ve açık ya da kapalı olarak cerrahi uygulaması gerçekleştirilir.
- Kalp krizi tedavisi; Kalp krizinde tedavi, krizin hemen sonrasında yapılmaktadır. İlk başlarda tahliller ve tetkikler yapılarak, damar tıkanıklığının tedavisi amacıyla girişimsel veya cerrahi tedavi uygulanmaktadır. Ayrıca hastaların ilaç tedavilerini ve yaşam tarzında değişiklikleri düzenli bir şekilde uygulamaları gerekmektedir.
- Ritim bozukluklarının tedavisi; Ritim bozukluklarının bazı türleri tedaviye başlanmadan evvel izlemeye alınmaktadır. Ritim bozuklukları hastalarda kalp yetmezliği, bayılma ve kalp büyümesi gibi sorunlara neden oluyorsa kalp pili kullanılarak tedavisi yapılabilmektedir. Hastaların bazısına elektrofizyolojik operasyon yapılarak ritim bozukluğunun sebebi net olarak belirlenir ve buna göre tedavi yapılır.
- Kalp yetmezliğinin tedavisi; Kalp yetmezliğinde hastaya ilaç tedavileri, gerekli olursa cerrahi tedavi, takip tedavisi ve kalp nakli gibi tedaviler uygulanmaktadır.
- Kan pıhtılaşma tedavisi; Kan pıhtılaşmasının engellenmesi veya pıhtıların eritilip kan damarlarının açılması amacıyla kan sulandırıcı bazı ilaçlarla tedavi uygulanır.
- Kardiyomiyotapi tedavisi; Bu hastalık kalp yetmezliğine yol açabilen kalp kası bozukluğu olup, tedavisi de hastalığın nedenine ve türüne bağlı olarak farklılık gösterebilmektedir. Bypass operasyonları ya da stent uygulaması, kalp koroner damar tıkanması durumunda gerçekleştirilmektedir. İlaç tedavileri ile kalp kasının gevşetilmesi sağlanmakta ve kalınlaşmadan kaynaklanan tıkanıklık azaltılmaktadır. Uygun görülen bazı hastalarda ise kalp pili veya katater yöntemi de kullanılabilmektedir.
Kalp büyümesi nasıl önlenir?
Kalp büyümesi olanların ilaçlarını düzenli olarak kullanmaları, önerilen şekilde yaşam tarzında değişiklikler, yüksek tansiyon varsa sürekli olarak takip edilmesi ve normal değerlerde tutulması, kontrollerin düzenli olarak yaptırılması, başka hastalıklara yönelik tedavi görüyorsa doktora bilgi vermeleri gerekmektedir. Ayrıca sigara ve alkol gibi alışkanlıkların bırakılması, fazla kiloların verilmesi ve dengenin korunması, şeker, kan basıncı ve kolesterolün dengede tutulması, doktorun tavsiyesine bağlı olarak düzenli yürüyüş ve zorlayıcı olmayan egzersizlerin yapılması da çok önemlidir.
Kalp büyümesinin riskleri ve zararları nelerdir
Kalp hastalıklarının bazısı kalp büyümesine, kalp büyümesi de bir takım kalp rahatsızlıklarına yol açabilmektedir. Mesela; Kalp büyümesi kalp yetmezliğine, kalp krizine, kan pıhtılaşmasına, kalp hırıltısına hatta ani ölümlere bile yol açabilmektedir. Ancak kalp büyümesi tiplerinin hepsi ciddi hasarlara veya hastalıklara yol açacağı gibi bir durum da söz konusu değildir.
Kalp büyümesi tehlikeli mi?
Bu durum tek başına bir hastalık olmayabilir ve bazı kalp hastalıklarına işaret ediyor olabilir. Kalp büyümesi her hastada şikayetlere yol açmaz. Bu nedenle de herhangi bir sebepten ötürü çekilen göğüs grafisinde ortaya çıkabilmektedir. Eğer kalp büyümesi erken dönemde teşhis edilirse, uygulanan tedaviler hem çok daha başarılı olur hem de tehlike yaratmaz.
Kalp büyümesi ve yaşam tarzında değişiklik;
Kalp büyümeleri, yapılan takip ve yaşam tarzı değişiklikleri ile tehlikeli boyutlara ulaşmadan tedavi edilebilmekte ve önlenebilmektedir. Mesela; günlük tuz alımının 2 gramın altına indirilmesi, potasyum ve lif bakımından zengin besinlerin tüketilmesi, şeker ve yağ içeren gıdaların tüketiminin azaltılması, egzersiz ve yürüyüşlerin yapılması gibi konulara özen gösterilmesi gerekir. Ayrıca solunum yolu enfeksiyonlarından korunmalı, verilen ilaçlar zamanında ve düzenli olarak alınmalı, sigara, alkol ve duygusal stresten uzak kalınmalı, kardiyolojik muayenelere önem verilmelidir. Bu tür yaşam tarzı değişiklikleri ve alınacak önlemler sayesinde kalp büyümesi ve kalp yetmezliği gibi sorunlar kontrol altına alınabilmektedir.
