Gut Hastalığı Nedir? Neden Olur Gut hastalığı diyeti ve Tedavisi: Günümüzde sıkça duymaya başladığımız gut hastalığı Hipokrat döneminden beri süregelen, Benjamin Franklin ve VIII. Henry gibi tarihteki bazı önemli kişilerin de muzdarip olduğu bir hastalık çeşididir. Buna rağmen, bu hastalığın ne olduğu ve bünyeyi nasıl etkilediği çoğu insan tarafından net olarak bilinmemektedir. Peki, gut hastalığı nedir? İşte, detaylar;
Gut hastalığı tam olarak nedir?
Gut hastalığı; bir diğer adıyla akut gut artriti, düzensiz beslenme, sık alkol tüketimi, genetik özellikler ve bazı rahatsızlıklar tarafından tetiklenir ve özellikle eklemlerde şiddetli ağrı ve şişlikle birlikte kendini gösterir. Bunun nedeni ise; kandaki ürik asidin eklemlerde birikerek kristalleşmesidir.
Vücudun soğuk olan bölgeleri, ürik asit kristallerinin toplanması için en elverişli bölgelerdir. Bu nedenle gut, genellikle vücut ısısının en düşük olduğu yer olan ayaklarda geceleri ani bir şekilde ortaya çıkar ve ilk etapta ayak başparmağı eklemini, ardından el-ayak bileklerini ve bazen diğer eklemleri etkiler. Hastalıktan etkilenen eklemler şişer, sertleşir, deride renk değişmesi meydana gelir, eklemi hareket ettirmek zorlaşır ve zaman zaman şiddetlenen bir ağrı oluşur. Hatta ağrının şiddetine bağlı olarak üzerinize örttüğünüz örtü bile can yakıcı olabilir.
Bazı hastalarda, ataktan 1-2 saat önce eklemlerde yanma, hissizleşme, hafif bir tutulma ve kaşıntı hissi oluşur. Bu durum gut atağının yaklaştığının habercisidir. Eğer hasta bu atakları sıkça yaşıyorsa, zaman içerisinde atak öncesi belirtileri daha net anlar hale gelecektir.
Yaşanan atak süreci ortalama birkaç hafta içinde sonlanır ve ağrı yok olur. Başka bir atak yaşanmaması, etkilenen eklem sayısının artmaması ve hastalığın ağırlaşmaması adına tedavi sürecine mutlaka başlanmalıdır.
Gut hastalığı şiddetine göre dört aşamadan oluşur:
- Aşama: Asemptomatik Hiperürisemi;
Başka bir belirti olmamakla birlikte, kandaki ürik asit miktarı yükselmeye başlar.
- Aşama: Akut Gut Artriti;
Bu aşamada ilk atak görülür ve fiziksel belirtiler baş gösterir.
- Aşama: İnterkritik Gut;
İki atak arasındaki şikayetlerin ortadan kalktığı dönemdir.
- Aşama: Kronik Gut;
Hastalığın en ağır dönemidir. Ataklar arasındaki süre kısalır ve ürik asit kristalleri deri altında birikmeye başlar.
Gut hastalığının nedenleri:
Kandaki ürik asit seviyesinin artışı, gut hastalığının ortaya çıkmasındaki temel nedendir. Peki, ürik asit artışını tetikleyen veya böbrekler tarafından yeteri kadar elenmesini engelleyen faktörler nelerdir?
Alkol;
Biranın içerisinde yüksek miktarda, ürik asidin oluşmasına neden olan pürin maddesi bulunur. Bu nedenle, öncelikle bira olmak üzere alkol tüketimi bu hastalığa yakalanma, hastalarda ise atakların artmasına sebep olabilir.
Cinsiyet;
Gut, erkeklerde, ürik asidin kadınlara göre fazla olmasından ötürü daha çok görülür. Kadınlarda ise, menopoz döneminde ürik asit artışı olur. Bu sebeple, erkekler ortalama olarak 30-50 yaşlarında gut hastası haline gelirken, kadınlar 50’li yaşlarında bu hastalığa yakalanır.
Genetik;
Gut hastası ebeveynlere sahip çocukların, bu hastalığa yakalanma olasılığı yaklaşık olarak %20’dir.
Hormonlardaki Değişimler;
Ürik asit, erkeklerde ergenlik döneminde, kadınlarda ise menopoz döneminde artmaktadır. Bu nedenle, hastalığa yakalanma yaşı kadın ve erkeklerde farklılık gösterir.
Pürin Bakımından Zengin Besinler;
Pürin, parçalandığında ürik asit oluşumuna neden olan, hücrelerimizde ve bütün besinlerde bulunan bir maddedir. Ürik asit normal seviyesindeyken, antioksidan etkisi yaratarak kan damarlarını korur. Fakat bu seviye yükselirse, ürik asit birikeceğinden gut hastalığı oluşur.
Gut hastalarının, pürin bakımından zengin gıdalar tüketmesi tehlikelidir. Fakat son dönemlerde yapılan araştırmalara göre mantar, karnabahar, kuşkonmaz ve ıspanak gibi sebzeler, her ne kadar pürinden zengin olsa da; kırmızı et, sakatat, yağlı balıklar ve midye benzeri protein ağırlıklı besinler kadar, hastalığın ilerlemesi açısından tehlike arz etmemektedir.
Bazı İlaçlar;
Bazı antikanser ilaçlar, idrar söktürücüler ve düzenli kullanılan aspirinler gut hastalığına yakalanma riskini arttırır.
Böbreklerin Fonksiyonlarında Zayıflama;
Yaşlanma, böbrek fonksiyonlarını değiştireceğinden gut hastalığına yakalanma riski artar. Halihazırda gut hastası olan kişilerde ise, atak aralıkları kısalabilir ve hastalık ağırlaşabilir.
Risk Oluşturan Diğer Faktörler:
Aşırı kilo ve buna yol açan sağlıksız beslenme, yüksek miktarda fruktoz tüketimi, vücudun su ihtiyacının karşılanmaması, eklem travmaları, operasyon geçirme ve çok düşük kalorili beslenme yukarıda saydığımız sebeplere ek olarak sayılabilir. Ayrıca hipertansiyon, şeker hastalığı, kalp ve böbrek rahatsızlıkları da gutu tetikleyen hastalıklardır.
Gut Hastaları Beslenmede Nelere Dikkat Etmeli?
Hastaların maruz kaldığı ağrıyı en aza indirgemek ve kandaki ürik asit miktarını azaltmak için, ilaçla tedavinin yanı sıra dengeli ve sağlıklı beslenme, hastalığın hafiflemesinde büyük rol oynar. Her türlü et ve bazı sebzeler pürin açısından zengin olduğundan, bu besinler hastalar tarafından dikkatle tüketilmelidir.
Gut Hastalığı Diyeti
Aşırı kilolu olmak gutun tetikleyicisi sayıldığından, günlük tüketilen kalori miktarını azaltmak hastalığın ilerlemesini önlemeye yardımcı olur.
Beyaz un, pasta, şekerli yiyecek ve içeceklerden uzak durularak, sebze ve meyve tüketimi arttırılmalı, tam tahıllı yiyecekler tercih edilmelidir.
Kişinin günlük ihtiyacına göre yeteri kadar su tüketmesi gerekir.
Kırmızı et, yağlı kümes hayvanları ve yağlı süt ürünlerinde bulunan doymuş yağlar tüketilmemelidir.
Yağsız et, balık ve kümes hayvanlarından alınacak protein miktarı, günlük olarak maksimum 170 gram olacak şekilde sınırlanmalıdır.
Çay ve kahve tüketimi, gut hastalığı açısından herhangi bir sorun doğurmaz. Aksine, aşırı olmayacak şekilde kahve tüketimi guta yakalanma riskini azaltır.
Yüksek oranda pürin içeren besin maddelerinin tüketimi kısıtlanmalıdır. Kırmızı et, sakatat, midye, karides, ıstakoz vb deniz mahsülleri bu gıdalar arasındadır.
Gut Hastalığı Tedavisi
Gut hastalığının tedavisinde ki en önemli faktör, ilaç tedavisi ve düzenli beslenmedir. Hasar görmüş eklemlerin eski halini alması imkansızdır; ama doğru tedavi ile ataklar önlenebilir ve hasarın ilerlemesi durdurulabilir.
Tedavide kullanılan ilaçlar ağrı, şişlik ve iltihap giderici özelliğe sahiptir ve kandaki ürik asit miktarını dengeleme amaçlı kullanılır. İlaç tedavisinin etkili olabilmesi için, sağlıklı ve dengeli beslenmeye ve bol sıvı tüketimine özen gösterilmelidir.
Atak geçirildiği sırada ayakta durulmamalı, ağrılı eklem dinlendirilmeli ve şişlik oluşumunu azaltmak için eklem, kalp hizası ve yukarısında tutulmalıdır.
