Dalak vücudumuzda bulunan önemli ve hayati organlarımızdandır, peki, dalak nedir görevleri nelerdir, tam olarak ne işe yarar ve özellikleri hakkında detaylı araştırmamızı okumaya devam edin. Yoğunluğu bakımından yumuşak ve elastik bir yapıya sahip olan dalak, mor renkli bütün bir guddedir. Dalak, kaburga kafesinin alt kısmında sol üst karın bölgesinin arka kısmında yer almaktadır. Ortalama 12,5 cm uzunluğa, 7,5 cm genişliğe ve 5 cm kalınlığa sahiptir. Yazımızda, dalağın görevleri, özellikleri ve dalak hastalıkları hakkında detaylı bilgiler vermeye çalışacağız, İşte, detaylar;
Dalağın başlıca görevleri;
Dalak; kan hücrelerinin depolanması, üretimi, yok edilmesi ve demir metabolizması ile görevli bir kan lenf guddesidir. Anne rahminde cenin gelişirken kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin üretilmesinde görev alır. Doğum meydana geldikten sonra ise, bu görev kemik iliğince üstlenilmektedir. Dalak da bazı beyaz hücrelerin üretilmesi ve yorgun düşen kırmızı hücrelerin yok edilmesinde görev alır. İlaveten kan dolaşımı ile gelen bakterileri ve hareketsiz bazı zerreleri yok etmektedir. Çok büyük oranlarda kan depolamakta, bunu da üzülme ve zorlama durumlarında salgılamaktadır.
Dalak hastalıkları ya da düzensizlikleri nelerdir?
- Doğuştan gelen alyuvar parçalanmasına bağlı olarak anemi ve sarılık. Diğer ifadeyle buna hemolitik anemi ve hemolitik sarılık adı verilmektedir. Belirtileri ise dalak büyümesi, hafif sarılık ve anemidir. Buna kırmızı kan hücrelerini hasar görmeye karşı hassaslaştıran bir yapısal bozukluk neden olabilir. Hemolitik anemi, ilk önce kendisini çocukluk döneminde göstermektedir.
- Trombositopenik purpura; Daha çok genç yaştaki kişilerde görülen bir hastalık türüdür. Belirtileri yara bere şeklinde cilt kanaması, diş etlerinde, burunda ve dölyolunda kanamalar şeklindedir. Nedeni ise, kandaki trombositlerin yetersizliği ve kanamaların süresinin uzamasıdır. Kan pıhtılaşmasının olabilmesi için, kanda bulunan trombositlerin normal miktarlarda olması gerekmektedir.
- Hypersplenism; Dalaktaki bazı düzensizliklerin genel bir sınıflandırması olan bir hastalıktır. Bunlardan biri dalağın kan hücrelerini gereğinden fazla yok etmesiyle ilgilidir.
- Dalak tümörleri; Kistler, iyi huylu ve kötü huylu tümörler nadiren de olsa görülmektedir.
- Orak hücre anemisi; Daha çok siyah ırkta görülen ırsi bir anemi türüdür. Kırmızı kan hücrelerinden bazılarının orak şeklinde olmasıyla tanılanmaktadır.
- Gaucher hastalığı; Dalağın anormal seviyede büyümesinde kaynaklanan kronik bir hastalıktır. Bir aile hastalığı olup, genellikle kadınlarda daha fazla görülür.
- Akdeniz anemisi ya da Cooley anemisi; Özellikle çocukluk döneminde görülen bir hastalıktır. Hastalık büyümüş ve katılaşmış bir dalak ve deforme olmuş kırmızı kan hücreleri ile belirti göstermektedir. Röntgen filmi çekildiğinde kemiklerde anormal özellikler görülmektedir.
- Dalak kopması; Daha çok dalağın karın kısmına kazaen gelen şiddetli bir darbe yüzünden meydana gelmektedir. Bu durumun oluşması ile birlikte kanama belirtisi, şok ve karın bölgesinin sol üst bölgesinde sancı oluşur.
Dalağın büyüdüğü diğer durumlar;
- Sıtma
- Lösemi
- Karaciğer sirozu
- Hodgkin hastalığı
- Bulaşıcı mononucleosis
- Dalak damarı trombozü
- Bazı virüs enfeksiyonları
- Bakteri kaynaklı endocarditis.
Büyümüş ve hastalanmış dalak belirti verir mi?
Dalakta büyüme aşırıysa karın bölgesindeki organlara baskı meydana getirir. Bazı durumlarda karpuz kadar şişebilmektedir. Böyle bir durumda karında ağırlık ve çekicilik hissi görülebilmektedir.
Aşırı çalışan dalak zararlı mı?
Çok çalışan dalak, kan hücrelerini fazlaca yok eder ve anemiye neden olur.
Dalak rahatsızlığı nasıl anlaşılır?
Dalaktaki rahatsızlıklarda ilk belirti genellikle anemidir. Aneminin kaynağı araştırılırken muayene sırasında dalağın şiştiği görülür.
Dalak hastalıkları arasında ayrım nasıl yapılır?
- Ailede görülen dalak ile ilgili hastalıkların tetkik edilmesiyle,
- Yapılacak olan mikroskobik muayene sonucunda kanın karakteristiğiyle,
- Dalak ile ilgili durumun görüleceği röntgen filmleriyle,
- Uygulanacak kanama ve pıhtılaşma süresi testleri, kırmızı kan hücrelerinin narinliğinin belirlenmesiyle dalak hastalıkları arasında ayrım yapılabilmektedir.
Dalak hastalıkları tedavi edilmezse zararları nelerdir?
Anemide hastalar öyle kansız kalabilirler ki, ek olarak gelecek bir zatürre enfeksiyonu hastalığı gelişebilir. Kan pıhtılaşma mekanizması engellenebilir ve ölümle sonuçlanabilecek bir kanamaya neden olabilir.
Dalak hastalıklarında yeterli tıbbi tedaviler var mıdır?
Dalak hastalıklarının tedavi edilebilmesi için, daha çok dalağın cerrahi operasyon ile alınması gerekmektedir.
Büyümüş dalaklar için her zaman cerrahi gerekir mi?
Bu her zaman geçerli değildir. Dalağın alınmasının kararı ancak kan tahlillerinde ortaya çıkabilecek başka faktörler etkili olmaktadır. Lösemi, Hodgkin hastalığı, karaciğer sirozu ve Gaucher hastalığı gibi durumlarda dalağın alınması fayda sağlamayacaktır.
Dalağın alınması hangi hastalıklarda fayda sağlamaktadır?
- Dalak kopması
- Hypersolenism
- Trombositopenik purpura
- Dalak tümörleri
- Doğuştan hemolitik anemi.
Dalak büyüklüğü cerrahiyi gerektirir mi?
Her dalak büyümesi cerrahi müdahaleyi gerektirmez. Hafif dalak büyümesinde ya da hiç büyümediği durumlarda en etkili tedavi yöntemlerine başvurulabilmektedir.
Dalağın alınması, hayat kurtarma amacıyla ne zaman yapılır?
Hastanın yaşamının kurtarılması amacıyla, dalak kopması durumunda acilen alınması düşünülmeli ve cerrahi müdahale ile gerçekleştirilmelidir.
Dalak alma operasyonu tehlikeli midir?
Hastalığı ölümcül düzeye gelmiş olanlar haricinde gerçekleştirilen dalak alma operasyonlarında ölüm riski oldukça düşüktür.
Dalağın alınması hangi durumda zararlıdır?
Dalak alma operasyonu nadiren az kişide zararlı olabilmektedir. Daha evvel belirttiğimiz gibi, dalağın alınması ile fayda sağlanamayacak pek çok durum bulunmaktadır.
Dalağı alınanlar normal hayatlarına devam edebilirler mi?
Evet, normal yaşantılarına devam edebilirler. Ama dalağın alınmasını gerektiren hastalığın tümüyle tedavi edilmiş olması gerekmektedir.
Dalak alınınca başka organlar onun görevini üstlenir mi?
Evet. Dalak alınınca reticulo-endothelial adı verilen hücreler ve kemik iliği dalağın yerine getirdiği görevi üstlenmektedirler.
Dalak hastalıkları bir müdahale gerektirmeden kendiliğinden iyileşir mi?
Bakteri veya virüs enfeksiyonları gibi, belkemiği ile ilişkili durum yoksa iyileşebilmektedir.
Dalak alma operasyonunda hangi anestezi uygulanmaktadır?
Dalak alma cerrahisi sırasında solunum yolu ile uygulanan genel anestezi yapılmaktadır.
Cerrahi operasyon öncesinde hangi tedbirler alınmalıdır?
Gerekli görüldüğünde hastanın güçlendirilmesi amacıyla cerrahiden evvel kan nakli yapılır ve ihtiyaç duyulan vitaminler verilir. Yine hastanın güçlenmesini sağlamak için cerrahi öncesinde, operasyon sırasında ve sonrasında bazı ilaçların verilmesi gerekli olabilir.
Dalak alma ameliyatı ne kadar sürmektedir?
Operasyonun süresi, dalağın ne kadar büyüdüğü ve komşu organlara ne kadar yapışık olduğuyla bağlantılıdır. Ancak normal süresi 45-60 dakika kadardır. Bazı durumlarda 2 saat kadar da sürebilmektedir.
Dalak alma ameliyatında vücudun neresi açılır?
Ameliyatta vücudun karın bölgesinin sol üst kısmına 12,5 – 20 cm kadar bir alan açılmakta ve müdahale buradan yapılmaktadır.
Ameliyat sonrası tedbirler nelerdir?
Dalak alma ameliyatı sonrası, hastanın iyileşmesinin takibi için sürekli kan tahlilleri yapılır. Yapılan tahliller hastaya verilecek ilaçların belirlenmesi için gereklidir. Dalak alma ameliyatı olanlara birçok defa kan nakli gerçekleştirildiği gibi, kortizon ve vitamin benzeri ilaçlar da verilebilmektedir.
Dalak alma ameliyatından sonra kanamalar ne zaman kesilmektedir?
Kanamanın kesilmesi ameliyattan hemen sonra olabileceği gibi, birkaç gün sonra da durabilmektedir.
Ameliyattan sonra özel bakıcı gerekir mi?
Ameliyattan sonra özel bir hastabakıcı olması hastanın iyileşme süreci için fayda sağlayacaktır.
Dalak alındıktan sonra yeniden gelişebilir mi?
Dalak alma ameliyatından evvel, cerrah hastada fazla dalak olup olmadığını belirlemelidir. Esas dalak bir kez alındıktan sonra yerine yenisi gelişmez. Ama fazla dalaklar varsa, operasyon esnasında da esas dalakla birlikte alınmadıysa büyük olasılıkla büyüyeceklerdir.
Fazla dalak nedir?
Bu dalaklar elli kuruş madeni para boyutunda küçük yapılardır. Tıpkı dalak yapısında gelişmiş durumdadırlar. Esas dalağa yakın olmaktadır ve normal sağlıklı kişilerde de az oranda yer almaktadırlar.
Dalak alma ameliyatı sonrası kalıcı etkiler olur mu?
Kalıcı bazı etkiler olabilmektedir, ancak hastaların normal yaşantılarını engelleyici bir durum arz etmezler.
Dalağı alınan kadınların hamilelikleri tehlikeli mi?
Tehlikeli değildir, ancak dalakta kötü huylu tümör veya dalak lösemi nedeniyle alınmışsa bu durumlarda tehlikeli olabilir.
Dalak alma operasyonundan sonra periyodik muayene gerekli mi?
Ameliyat sonrası hastanın periyodik muayene olması önemlidir. Ameliyat sonrası birkaç haftada bir kan tahlili yaptırılmalıdır. Yapılan testlerde anemi hafifledi mi ya da yok oldu mu? Normal kan üretimi ile yok edilmesi tekrar başlamış mı? bunlar görülecektir.
Dalaktan biyopsi yapmak nedir, nasıl yapılır?
Dalaktaki hastalığın tanılanması amacıyla uygulanan işlemdir. Lokal anestezi yapılarak sol alt göğüs duvarı kullanılarak uzun bir iğne dalağa sokulur. Bu iğne bir enjektörün ucundadır ve pistonu geri çekildiğinde dalak hücreleri enjektörde toplanır. Alınan biyopsi mikroskop altında incelenmek üzere patoloji laboratuarına yollanır.
Dalağa iğne sokulması tehlikeli mi?
Uygulama bir uzman tarafından gerçekleştirildiğinde dalak için herhangi bir tehlike söz konusu değildir.
Dalaktan iğneyle hücre alımının özel bir değeri var mı?
Bazı dalak hastalıkları, kan ve kemik iliği tetkiklerinde tespit edilememektedir. Bundan dolayı dalak dokularının incelenmesi gerekir ve hastalığın teşhis edilmesi sağlanır.
