Farklı sebebplere bağlı olarak ortaya çıkabilen antomik bir bozukluk olan bronşektazi, tek bir hastalık değildir. İlk kez 1819’da Fransız doktor Rene Laennec tarafından öksürük ve kronik balgam ile karakterize bir hastalık olarak tanımlanmıştır. Yazımızda, bronşektazi belirtileri, tanı ve tedavisi ile ilgili bilgiler vereceğiz. İşte, detaylar;
Bronşektazi antomik bir bozukluk olup, özellikle proksimal subsegmental hava yollarında kalıcı bir şekilde dilate olmuş bronşlardır. Kronik durumda, bronş duvarında kasların ve elastik komponentlerin destrüksiyonundan dolayı, kalıcı ve anormal gelişmeler olmakta ve geri dönşü olmayan akciğer hasarına yol açabilmektedir.
Bronşektazinin nedenleri nelerdir?
Daha önceden geçirilen bir akciğer hastalığı veya sistemik bir hastalıktan dolayı bronşektazi gelişebilmektedir. Ayrıca edinsel ve konjenital sebeplerden ötürü de görülebilmektedir. En fazla görülen sebebi ise, çocukluk döneminde geçirilmiş olan ve solunum yollarını negatif etkileyen boğmaca, pnömani, adenovirüs, tüberküloz ve kızamık gibi yineleyen enfeksiyonlar edinsel bronşektazidir. Bunlara ek olarak tümör ve yabancı cisimlerden kaynaklanan bronş obstrüksiyonu ile yenileyen aspirasyonlar da edinseldir.
Konjenital nedenler olarak immotil silia sendromu, alfa-1 antitripsin eksikliği, kistik fibrozis ve young sendromu gibi immün yetmezlikler sayılabilir. Hastaların yaklaşık yarısında etyolojik faktörler belirlenememiştir. Konjenital bronşektaziler genellikle difüz şeklinde gelişmektedir. Klinik semptomların çok daha kötü olması halinde, difüz bronşektazilerde solunum yetersizliği nedeniyle ölümler yaşanabilmektedir.
Bronşektazide patolojik özellikler:
Bronşektazinin patolojik bulguları distal bronşiyal, bronş dilatasyonun şiddeti ve bronşioler obliterasyonun derecesine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Slendirik bronşektazi denen hafif hastalıkta bronş hatları çok düzgün, distal manada uzamış fakat çapları aynı kalmış ya da çok hafif bir şekilde artış göstermiştir. Ana bronştan perifere giden bronşun alt dalları normal sayıda olmaktadır. Variköz bronşektazide yani şiddetli hastalıkta dilatasyon daha fazla olmaktadır.
Bronş dallanmasında sayı 5’i geçmez ve bronşiyeller de bütünüyle ortadan kalkmış yok olmuştur. Pulmoner parankim normal derecede olabilir, fakat oldukça sık bir şekilde bu hastalarda enfeksiyon atakları neticesinde organize pnomani odakları yaşanır.
Bronşektazide hikaye:
En sık görülen şikayetler öksürük ve pürülan balgam çıkarmadır. Hastalık yayılmışsa nefes darlığı sorunu yaşanabilir. Hastalarda tekrarlayan göğüs ağrıları, ateş ve hemoptizi nadiren de olsa görülebilmektedir. Sabah kalkıldığında artan oranda pürülanlı balgam bulunmaktadır. Bulaşıcı çocuk hastalıklarından kaynaklanan bir komplikasyon olarak pnömani öyküsü gelişebilir. Hemoptazi atakları ve yenileyen pnömoniler olabilmektedir.
Bronşektazide fiziki muayene:
Parmaklarda çomaklaşma ile tutulan lob veya loblarda orta raller görülebilmektedir. Yaygın ronküsler, tutulan lob veya loblarda solunum sesinde azalış, uzamış ekspiryum, bronşial solunum sesi ve perküsyonda matite diğer bulgular olarak sayılabilir.
Solunum fonksiyon testi: Bronşektazisi olan bir hastayı ayırt etmeye imkan sağlayacak bir özellik bulunmamaktadır. Lkalize bronşektazili bir hasta genelde normaldir. Ağır ve yaygın bronşektazili hastalarda da kronik obstürüktüf hava yolu hastalığında olan bulgular görülür.
Akciğer grafisi: Normal bir şekilde görünebilmektedir. Veya hilustan dışarıya uzanan radyolusent çizgiler, kalın paralel çizgiler ve kümelenmiş kistlere rastlanabilir. Bu kistlerin içinde de bazen hava-sıvı seviyeleri de olabilmektedir.
Bronşektazi tanısı nasıl yapılır?
Standart laboratuar testleri, tanılamada çok az yardımcı olmaktadır. Ağır yaygın hastalıklarda kanda lokositoz, anemi görülebilmektedir. Hastanın hikayesi ve klinik bulgular düşündürüyorsa, altında olması muhtemel hastalığın belirlenmesine dönük testler yapılmaktadır. Bunlar ter testi ve immunglobulinlerin istenmesi gibi testlerdir. Tanılamada bronkografi altın değerinde bir standarttır. Bugün, tanılamada bronkografi kadar iyi görüntü sağlayan rezolusyonlu kompütörize tomografi kullanılmaktadır.
Bronşektazi tedavisi nasıldır?
Tedavide antibiyotikler temel oluşturmaktadır. Antibiyotikler mycobakteriler, aerop ve anaerop için yapılan balgam tetkikinin sonucuna göre blirlenmektedir. Antibiyotik seçimi genellikle geniş spektrumlu antibiyotiklerden yapılmaktadır. Tedavide ek bazı uygulamalar da fayda sağlayabilmektedir. Bunlar; postural drenaj, buharlı nemlendirme, mukolitikler, havayolu hiperaktivitelilerde bronkodilatörlerdir. Bronşektazide cerrahi yöntem massiv hemoptizi, antibiyotik alamayan veya antibiyotik tedavisinden fayda sağlayamayan hastalarda uygulanmaktadır.
Bronşektazinin cerrahi tedavisi:
Uygun olan hastalarda cerrahi tedavi kesin sonuç verebilmektedir. Bundan dolayı uygun olan hastanın seçilmesi önemlidir. Özellikle medikal tedaviye direnç gösteren ve semptomların sürdüğü lakolize bronşektazisi olan hastalar, yineleyen enfeksiyonlar dolayısıyla sürekli tedavi gören hastalar, massiv hemoptizi gibi komplikasyonların görüldüğü bronşektazili hastalar cerrahi tedaviden yarar görebilecek gruplardır.
Cerrahi tedavi planlaması yapılan hastalarda bilgisayarlı tomografi yapılarak yaygınlığı iyice değerlendirilmelidir. Bronkoskopi ile yabancı cisim, endobronşiyal anomaliler ve lezyonlara bakılmalı, göğüs fizyoterapisiyle sekresyonlar uzaklaştırılmalı, proflaktik antibiyotik tedavisine başlanmalı ve sigara içmeleri kesilmelidir. Cerrahi tedavideki amaç etkilenen bütün segmentlerin çıkarılması ve en yüksek oranda fonksiyonların korunmasıdır.
Cerrahi tedaviye en uygun hastalar tek taraflı ve lokalize bronşektazisi olanlardır. Akciğerin normal olarak görüldüğü tek taraflı bronşektazide pnömonektomi uygulaması yapılabilir. Ancak bu uygulamadan sonra göğüs deformitesi gelişme riski görülürse, hastanın 18 yaşından sonra operasyona alınması önerilir. Diffüz bronşektazili hastalarda cerrahi tedavinin yeri daha sınırlıdır ve beklenen etkiyi sağlamaz. Bilateral yaygın bronşektazili hastalarda ise cerrahi tedavinin hiçbir yeri bulunmamaktadır. Cerrahi tedavi için seçilen hastalarda akciğer transplantasyonu yapılabilir. Bronşektazide cerrahi tedavi oldukça etkin bir tedavi şekli olup, hastalığın derecesi ve yaygınlığına bağlı olarak iyice değerlendirilerek cerrahi tedavi planlanmalıdır.
