Ağır bir hastalık sonucu komaya giren ve yoğun bakımda tedavi edilen hastalar için sıklıkla kullanılan bir terim olan beyin ölümü, klinik bir tanıdır ve beyin işlevlerinin irreversıbl yani geri dönüşümsüz bir şekilde tam olarak kaybını ifade etmektedir. Yazımızda, beyin ölümü tam olarak nedir ile ilgili merak ettikleriniz hakkında bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
Beynin görevleri ve işlevleri
- Beyin görme, dokunma, işitme, koku ve tat alma gibi duyuların merkezidir.
- İstemli olarak gerçekleştirilen hareketlerin merkezi beyindir. İskelet kaslarımız vasıtasıyla yapılan el, kol, bacak ve parmakların hareketlerini yönetmektedir. Hareket sinirleri omurilik soğanından geçtiği sırada çapraz olur. Bundan dolayı da beynimizin sol tarafı vücudumuzun sağ tarafını, sağ tarafı da vücudumuzun sol tarafını yönetmektedir.
- Öğrenme, zeka, hafıza, konuşma, yazma ve bilgi depolama gibi davranışlarımızın yönetimi de beyne aittir. Kişinin zeka derecesi sinirlerin kalıtsal özelliğine, gelişme derecesine ve beynin maddesine göre değişiklik göstermektedir. Kısaca zeka, tüm beynin fonksiyonu durumundadır.
- Ruhsal durumların kontrol merkezidir. ( sevinç, üzüntü ve ağlama gibi…)
- Beyindeki hipotalamus; Vücut ısısını ayarlamak, kalp damar sistemini, kan basıncını ve elektrolit dengesini düzenlemek, metabolizma hızının ve enerji metabolizmasının düzenlenmesi, gebelik ve üreme hormonlarının kontrol edilmesini yani hormonal denetimin sağlanmasını, hipofizin uyarılmasını ve strese karşı acil yanıt verilmesini sağlamaktadır.
Beynimizin sol tarafı konuşma, matematik, sistematik ve lisan öğrenme gibi işlevleri yerine getirmektedir. Beynimizin sağ tarafı da soyut kavramları algılama, resim yapma ve yol haritası takip etme gibi işlevleri yerine getirmektedir.
Beyin ölümü ne gibi hallerde olur?
Oluşan kazalar veya bazı hastalıklarda uygulanan tedaviler yeterli gelmemekte ve kişinin yaşamı son bulabilmektedir. Beyin ölümü, bu durumlarda insanın hayatının sonlanmasındaki en son noktadır. Dünya genelinde yetişkinlerde görülen beyin ölümlerinin nedenleri, genellikle değişken oranlarda olacak şekilde trafik kazaları, ateşli silah yaraları, darp, yüksekten düşmeler gibi travmatik beyin hasarları, beynin zarlarının arasına ya da beynin dokusunun içindeki kanamalar en çok görülenlerdir. Az görülse de kötü ve hızlı seyirli beyin iltihabı, ani kalp durması ve bakteriyel menenjit sonrasında beynin oksijensiz kalması da beyin ölümü nedenlerinden biridir. Çocuklarda solunum yolu tıkanmaları, motorlu araç kazaları ve şiddet görmeleri de beyin ölümleri nedenleri arasında ilk başlardadır.
Beyin ölümü olan kişiye bakıldığı zaman ventilatöre bağlı şekilde kalp atımının varlığı görülür. Bu görüntü hastanın yaşam fonksiyonlarının var olduğu fikrini vermektedir ve hatalıdır. Oysa, hastanın beyin ölümü kararı alınmıştır ve hayati fonksiyonları yöneten beyin merkezi gerekli işlevini kaybetmiştir. Bu durumun artık geri dönüşü yoktur ve solunumu da durduğundan bu ancak ventilatör yani solunum cihazı vasıtasıyla gerçekleştirilebilmektedir.
Beyin ölümü tanısı nasıl konulmaktadır;
Beynin ve beyin sapı işlevlerinin geri dönülemez ve kesin bir ölümle neticelendiği bir süreç olmasından dolayı, beyin ölümü tanısında en küçük bir şüphe bile duyulmamalıdır. Bu kararın verilmesinde kanunlar belirleyicidir ve ülkemizde bir kişinin beyin ölümü kararı sadece tek bir doktor tarafından verilememektedir.
1 nöroloji, 1 nöroşirüji, 1 kardiyoloji, 1 anestezi ve reanimasyon uzmanı birlikte hastanın tetkiklerini ayrıntılı şekilde yaparlar ve değerlendirmelerden sonra bir karara varırlar. Her hasta için uygulanan solunum yokluğu testi ile birlikte, doğrulayıcı bazı testler klinik olarak konulan beyin ölümü tanısını desteklemektedir ve mevcut durum kayıt altına alınmaktadır.
Beyin ölümü tanısında gerekli 3 temel koşul;
1- Hastalık tam olarak bilinmeli ve yapılması gereken bütün tedavilere rağmen geri dönüşün mümkün olmaması gerekmektedir.
2- Beyin ölümü olmuş gibi belirti veren geri dönüşü bulunan zehirlenmeler, bazı hastalıklar ve ilaçlar da beyin ölümü tanısında dikkate alınmalıdır. Bunun için bir takım testlerin ve laboratuar çalışmalarının yapılması gerekir.
3- Klinik beyin ölümü tanısı konulabilmesi için, şu üç ana kriterin de yerine getirilmesi gerekmektedir.
- Geri dönüşü bulunmayan derin bir koma halinin olması. Bu durum tam yanıtsızlığı ortaya koymaktadır ki, hasta kesinlikle uyanamaz.
- Beyin sapının kendine has işlevlerinin test edildiği reflekslerin tamamının ortadan kalkması gerekmektedir. Klinik muayene yapılarak tüm bunlar belirlenebilmektedir.
- Hastaya solunum yokluğu testi yapılmalıdır. Anestezi uzmanı tarafından yapılan bu test ile solunum merkezi işlevinin tümüyle yok olduğunun yani solunum cihazı olmadan hiçbir şekilde solunum yapılamayacağı belirlenmelidir.
Beyin ölümü kararının verilebilmesi için, her hastalık grubuna ve yaşa göre bir bekleme ve güvenlik süreci bulunmaktadır. Bu sürecin sonunda hasta yeniden muayene edilip beyin sapı işlevlerinin tamamının kaybedildiği ve tam yanıtsızlık durumunun bulunduğu tespit edilmelidir. Bu konuda eğitimli olan ve resmi sağlık kurumlarında görev yapan doktorlar, bağımsız bir şekilde kararlarını vermekte ve tüm doktorların onay vermesi halinde beyin ölümü tanısı konulabilmektedir.
Beyin ölümü bitkisel hayatta olmayla karıştırılmamalıdır. Beyin ölümünde tanılar tam olarak kesindir. Solunum testinde solunumun tümüyle olmaması sonucunun elde edilmesi, beyin ölümünde görülmektedir. Ve hastanın beyin ölümünün gerçekleşmesi yaşama yeniden dönemeyeceği anlamına gelmektedir.
Bitkisel hayatta hastanın durumu;
Bitkisel hayata giren hastanın solunumu cihaz yardımı olmaksızın devam etmektedir. Bu durumda bulunan hastaların birçoğu aylar hatta yıllar boyu yaşayabilmektedir. Nadiren de olsa bazı hallerde iyileşme ihtimalleri bulunmaktadır.
Beyin ölümünde hastanın durumu;
Hasta solunum cihazına bağlı olarak solunum yapar. Cihaz olmadan solunum yapamaz. Bu durumdaki hastalar tıbben ölüdürler ve yeniden yaşama dönmeleri söz konusu değildir.
Bu karşılaştırmaya bakılacak olursa, her iki kavramın da birbirinden tümüyle farklı olduğu görülür.
Beyin ölümü hakkında uzman açıklaması
Kaynak: Bu yazı, bobreksagligi.com/index.php?page=organbagisi&content=beyinolumu&language=tr kaynak alınarak özgün olarak oluşturulmuştur.
