Bütün vücudu ilgilendiren yaygın alerjik reaksiyonlara bağlı gelişen anaflaksi, alerjinin en korkulan, şiddetli ve tehlikeli olan şekli olup alerjik şok olarak da adlandırılmaktadır. Acil müdahale yapılıp tevdisi yapılmadığında şok ya da ölümle sonuçlanabilmektedir. Duyduğumuz bazı ölüm vakalarında
penisilin iğnesi oldu hayatını kaybetti ya da arı soktu ve yaşamını yitirdi gibi haberleri duyarız. Bu ölümlerin sebebi tamamen anaflaksidir ve ülkemizde her yıl ortalama 100 kişi anaflaksi nedeniyle ölmektedir.
Anaflaksi nedenleri:
Kişilerde anaflaksiye neden olan pek çok neden vardır. Bu nedenlerin başında gelenleri saymak gerekirse;
Penisilin ve sefalosporin gibi ilaçlar. Ağrı kesiciler, aspirin, romatizma ilaçları, lokal anestezikler, rontgen çekiminde kullanılan kontrast maddeler ve diğer bazı antibiyotikler.
Kan ve kan ürünleri
Serumlar ve aşılar
Deniz ürünleri, yumurta, domates, süt ve fıstık gibi besinler
Hazır gıdalardaki katkı maddeleri, renklendiriciler, tatlandırıcılar ve bozulmayı önleyen sülfitler
Soğuk ve egzersiz gibi fiziksel faktörler
Sperm ve lateks gibi çeşitli maddeler anaflaksinin nedenleri arasında sayılabilirler.
Anaflaksi belirtileri:
Kişideki duyarlılığa ve vücuda alınan alerjenin oranına göre farklı tablolar oluşmaktadır. Alt ve üst solunum yolları, sindirim ve dolaşım sistemi ile deride belirtiler ortaya çıkmaktadır. Ani olarak ortaya çıkan bir gelişme olduğu için, anaflaksinin sadece doktorlar tarafından değil herkes tarafından iyi bilinmesi hayati önem taşımaktadır. Anaflaksinin şiddeti alerjenin alım yolu ve vücuda giriş hızı ile ilgilidir. Örnek vermek gerekirse; penisilin iğnesi penisilin hapına göre çok daha şiddetli bir anaflaksiye neden olmaktadır. Anaflaksinin belirtileri alerjenin alınmasını takiben birkaç dakika sonra görülür. 15-20 dakika içinde en üst seviyeye çıkar ve 1 saat içinde azalmaya başlar. Bazı kişilerde anaflaksi belirtileri yok olduktan 8-24 saat içinde yeniden görülebildiğinden, anaflaksi teşhisi konan ve tedavisi yapılan kişinin 24 saat süreyle gözetim altında tutulması gerekmektedir.
Anaflaksi tedavisi:
Acil bir durum olan anaflakside kişiye hemen müdahalede bulunulması gerekmektedir. Anaflaksi belirtisi görüldüğünde hastaneye ulaşmayı beklerken öncesinde yapılması gereken bazı uygulamalar bulunmaktadır.
Arı sokması ise, iğnenin çıkarılması gerekir. Bölgeye turnike uygulanır ve zehrin kana karışması önlenir.
Alerjene maruz kalan kişi sırtüstü yatırılır ve ayakları yukarı kaldırılır. Beyne ve kalbe kan akımı rahatlatılır.
Hastanın sıcak tutulması önemlidir, hatta mümkünse oksijen takviyesi yapılır.
Alerjik şok durumunda hayat kurtarıcı ilaç adrenalindir. Hastaya 1:1000’lik adrenalin 0,3-0,5 ml dozla 20 dakika arayla deri altına zerk edilmelidir.
Tedavide kortizon ve antihistaminikler de kullanılmaktadır. Astımı olan hastalara nefes açıcı ilaçlar da verilir.
Kan basıncı düşüklüğünde kan basıncını arttıran ilaçlar ve damar yoluyla sıvı verilir. Gırtlak ödeminden dolayı boğulma belirtisi gösteren hastaların nefes borusunda delik açılarak rahat nefes almaları sağlanır.
