Hamilelerde bit tarama testi olan AFP (Alfa Fetoprotein), normal sağlıklı insanlarda bir kanser belirleme testi olarak kullanılmaktadır.Yazımızda, AFP yüksek olması ya da düşük çıkması durumunda neler yapılır bu konu hakkında bilgiler vermeye çalışacağız. İşte, detaylar;
AFP nedir?
Anne karnında bulunan bebeğin karaciğeri, vitellüs kesesi ve az oranda olsa da mide bağırsak sisteminde üretilen proteine Alfa fetoprotein adı verilmektedir. Hamile olan kadınlarda AFP’nin yüksek ya da düşüklüğü, bebekte değişik doğumsal kusurların olduğuna işaret etmektedir. Doğumdan sonraki ilk 3 aylık süreçte bebeğin kanında yer alan en temel proteinlerden biridir. Bu süreden sonra zaman içinde azalmaya başlayan AFP, bebek 12 aylık olduğunda en düşük düzeyine gelir.
Erişkin kişilerde bazı kanser hücreleri tarafından kana geçirilen bir proteindir. Bu nedenle erişkinlerde tümör belirteci şeklinde kullanılır.
AFP’nin normal değeri nedir?
- 1 yaşın altındaki bebeklerde <30 ng/ml
- Erişkin kişilerde <40 ng/ml ya da 40 mcg/L düzeylerinde olmalıdır. 40 ng/ml üzerinde bir değer varsa yüksek olarak görülmektedir.
Hamile kadınlarda tarama testi amacıyla kullanıldığında;
- <2,5 MoM ise yani altında bir değerdeyse negatif,
- 2,5 MoM ya da daha üzerinde bir değerde olursa pozitif olarak değerlendirilir.
AFP testi niçin yapılmaktadır?
- Hamile kadınlarda, bebeklerde doğuştan olabilecek anomalileri erken dönemde belirlemek amacıyla,
- Yetişkinlerde ise testis tümörü, hepatoselüler karsinom gibi kanserlerin teşhis, tedavi ve takibinin yapılması amacıyla yapılmaktadır.
Erkeklerde veya hamile olmayan kadınlarda AFP hiç yoktur ya da oldukça düşük düzeylerde olur. Hamilelerde ise düşük düzeyde bulunmaktadır.
Normal kişilerde AFP yüksekliği olması
Normal kişilerdeki AFP (Alfa fetoprotein) yüksekliğinin nedenleri şu şekildedir;
- Testis kanseri,
- Hepatoeselüler karsinom; Karaciğer kökenli kanserlerin en çok görülenidir. Hastaların %70’inde AFP değerleri yüksek çıkmaktadır.
- Germ hücreli kanser; erkeklerde üreme hücrelerinden kadınlarda da yumurtalıklardan kökenli bir kanserdir.
- Vitellüs kesesi kanseri,
- Ataksi telenjiektazi; Genetik geçişe sahip ve çocukluk çağında başlayıp ilerleyen denge bozukluğu, zeka geriliği ve cilt bulgularıyla belirginleşen bir hastalıktır.
- Pankreas, mide, kolon, akciğer, lenfoma ve meme kanseri gibi kanser türleri,
- Siroz, alkolik karaciğer hastalığı,
AFP (Alfa Fetoprotein), kronik karaciğer hastalığı bulunanlarda hafif veya orta düzeyde yüksek olabilmektedir. Bu değerler çoğunlukla 500 ng/ml’den fazla olmaz. Hepatoma ve hepatoselüler karsinom gibi karaciğer kanserlerinde 500 ng/ml düzeyinin üzerinde olmaktadır.
Hamilelerde AFP yüsekliği ve düşüklüğü
Hamilelerde üçlü ve dörtlü tarama testleri ile bakılan değerlerden biri AFP’dir. AFP’nin hamilelerde yüksek çıkması anne karnındaki bebekte bazı hastalıkları düşündürebilir. Bunlar;
- Sinir sistemi gelişim kusuru ( Nöral tüp defekti)
- Çoklu hamilelik
- Karın duvar defekti
- Düşük yapma riski
Nöral tüp defekti, hamileliğin ilk dönemlerinde hücrelerin farklılaşmasıya meydana gelen, fetüsün omurilik ve beynini oluşturacak bir yapı olarak tanımlanır. İşte bu yapıda bir problem olmasına nöral tüp defekti adı verilmektedir. Bu durumda bebeğin beyin gelişiminde gerilik, omuriliğin tam olarak kapanmaması gibi doğumsal bazı kusurlar söz konusudur. Folik asit eksikliği nedeniyle de oluşabilen bu kusurların erkenden belirlenebilmesi amacıyla kandaki AFP değerleri incelenir.
Hamile kadınlarda AFP düşüklüğü, bebekte bazı hastalıkların olma ihtimalini düşündürmektedir. Bunlar;
- Trizomi 21 yani Down Sendromu ve Trizomi 18 yani Edwards Sendromu,
- Bebeğin anne karnındayken sıkıntıya düşmesi veya doğumsal anomaliler,
- Fetal ölüm yani anne karnındaki bebeğin ölmesi,
AFP değeri annenin kanında yüksek ise, doktor amniyon sıvısından örnek alır ve AFP değerine bakar. Bu nöral tüp defektinin olup olmadığının belirlenmesi amacıyla yapılmaktadır.
Nöral tüp defektinin belirlenmesinde AFP değeri büyük önem taşımaktadır. Nöral tüp defekti bakımından riskli olanlar şöyledir;
- 35 yaşın üzerinde oluşan hamilelikler,
- Ailesinde doğumsal kusur vakası olan kişiler,
- Gebelikte zararlı bazı ilaçları kullananlar,
- İnsülin kullanan şeker hasataları,
AFP (Alfa Fetoprotein) testi hamileliğin 16’ıncı ve 20’inci haftaları arasında yapılmaktadır. İnsülin kullanan şeker hastaları ve sigara tiryakilerinde hafif bir AFP yüksekliği olabilmektedir.
